Tuesday 16 August 2011

Unau Sanggam Bawldan.

Mi hingte inh hunpi thum ii nei-a Suahni, Kitenni/zineih/pasal neihni leh Sihni cihte a hihi. Ih theih pakdingin hi tengthum lakah Zineih/Pasal neihni a thupi pen hi ci-in ciap teh dingin deih ingh,

Banghang hiam cih leh ii suahni in en theikha lo hihangh,ii sihni in zongh en thei khalo hi hangh, ei theih khak loh pen ei adingin a mawkna hilel hi, Tua a hih manin ii zineih ii pasalneih ii kitenni pen ei lah om milah om kim leh paam tawh kinungta khawm a hih ,manin thupi mahmah hi, Tua a hih manin tuai lai khangno ten na zineih na pasal neih ni-uh thu pitakin na bawl ding uh konghan thawnpha lai hi.

Kiten Ciangin Mopii-te Theih Ding,
  1. Saman/thaman ci-in Danghkaa pek 4 kilui-in niangtui ki awm hi.
  2. Mokha ten gankhat onggawh in tua pen paisa kici hi.
  3. Danghkaa pek 4 leh a vok gawh/agangawh pen a man a kikim hi-in tua pen deihloh penin kikhen na khat ongneih khak zenzen uh leh a ki sidin ding a hihi.
  4. Molei ciangin kigo sa pen Sialkhuph sa kici hi.
  5. Moman pen Sialpi khat hi-a a sumin .......................ks. 200.00
  6. Sialpi nuta ci-in a sumin...........................................ks. 250.00
  7. Sialpi leh zabow ci-in a sumin..................................ks. 300.00 a hihi. Hi sumte pen a sial manzah hi-in a sum ii neih kei leh a Sial in zongh ki keng thei-a a Sial ii neih kei leh a sumin zongh ki keng thei hi, A hi zongin tuhun ciangin langnih thukim na tawh vai khempeuh a lemtangtheithei dingin ki vai hawmthei ta hi cih zongh phawk dingin deih hangh.

Monday 15 August 2011

Pasian Bawl Khenpi Nga-te.

  1. Vantung leh Leitung
  2. Singkung leh Loopa
  3. Sisan nei-a a pau theilo namte
  4. Huihpi leh Guahpi/Mei
  5. Mihing te
Vantung leh Leitung.

A kipatcilin Pasian inh vantung leh leitung a piangsak hi, Piancil 1 ; 1, vantung leh leitung a pianma-in a awngthawlpi hi-a atung leh a nuai,a nin leh a siang a ki khen theih na dingin Pasian inh vantung leh leitung a piansak a hihi,

Singkung loopa.

Pasian inh vantung leh leitung a piansak khitciangin a hawmpi hi-a a et lawmdingin singkung loopa ni/kha aksi te a piangsak hi, Hi ni kha aksi singkung loopa te a piansak tungin a hoihno tak leh a kilem takin om uh aa leitungah mawhna onglut ciangin khat leh khat kituak nawnlo in buai na leh nawngkai-na tampi te ong omsak ta uh hi, Tua banah Pasian piansak bek a hilo leitung mawhna hangin ong piangtowm singkung loopa tampi om hi ci-in mipil te inh genbeh uh hi.

Sisannei-a Pautheilo Ganhing Te.

Sisannei-a a pautheilo ganhing ii cihte inh tampi gen beh kullo dingin ka um hi, Gtn, Bawng/Sial/Kel cihte hi-a a hizongin higan hingte sungpan in pautheilo in a hi zongin mihingte pau thei/omdan khawldan thei cihte tampi tak om hi, Gtn, Zawng/Kii/ Sai/Ui cihte hi-in tua banah Pasian inh mihing te nek theih ding leh nek theih loh ding cihte ongkhen sak lai hi, Enpak le hangh Pasian inh a genna ah sa siang leh sa singlo ci-in na gen-a sasiang te inh eknel haii in a khecin/akhe kaa nei te na ne dinguh aa sa sianglo te eknel haii lo-in a khecin/akhe kaa lo te, vasa nam a hih leh tanggai nei te/ tuisung ganhing nam a hih leh lip nei/phee nei namte cih bangin thu um ei tapidaw te adingin ongkhen sak hi.


Huihpi leh Guahpi/Mei.

Huih pen mihing ganhing singkung loopa te nuntakna hi-in a sia a pha piangsak thei hi, Ni danglai in Abraham/Moses cih te leh ii pu ii pi te hunlai in a pasian uh hi huih tawh na kilangh in aih keh huih lakpan na kilangh hi, tua mah bangin dawi/sikha a cih te uh zongh a tamzaw huih lak mah pan kilangh in huih lak mah ah mangkik hi, Tua a hih manin hih huih inh nuntakna khempeuh ie pupi bul pi khat a hih na ongki langh sak hi.Huih tawh kinungta in huih mah tawh kisi thei cih a tomin phawk dingin deih hangh.

Guah ii cih inh leitung piancil in ongpiang hilo in ongnung pian a hihi, Laisiangtho sungah a gendanin leitung piancil in guah omlo in daitui dainom bek om hi ci-in gen hi. Tu lai mipil ten a gen na vuah tui sungpan in tui khu te kahto in van ah a vot leh asa ongki hel/tuah takciangin guah ongpiang hi ci-in gen hi. A hizongin ei tapidaw te Pasian inh guah zusak thei hi, Laisiangtho sungah gen hi en inh mualdawn/tuipi mong khat ah meivom/meilom khat na mudinga manlangtak in na ciah hangin guahzu inh onglap ding hi cih na gen hi, Hih inh Pasian zuksak guah a hihi,

Mei ii cih inh zong nuntakna nei-in nei ta kei leh leitung nate a susia thei mei hi-in a bawl hoih thei mei a hihi. Ni danglai in Israel te Pasian ei Pasian Meikuang tawh na kilangh ngei hi, Pasian heh mahmah in Moses nungzui pawl khat meitawh na kanghlum ngei hi,Mei omkei leh kinungta lo-a mei tmlua leh kisi kisia thei hi.

Tua a hih manin hi' Kei mimal muhna ah Huih tawh Guah tawh Mei tawh a kibangh piankhat hi-a Laisiangtho inh pa/tapa/khasiangtho a cih dan mah a hihi.


Sunday 14 August 2011

A Ciapteh Huai Thusim Te.

  1. Laisiangtho sungah sagih( 7 ) cih 230 vei om hi.
  2. Calvary cih khatvei bek om hi. Luke 23 ; 33
  3. Zeisu inh Laisiangtho mun 32 vei hman hi.
  4. Laisiangtho bu leh Isaiah kikim hi, 66 tuak,
  5. Laisiangtho sungah Aktui cih munkhat bek ah om hi, Job 6 ; 6
  6. Laisiangtho sungah Pulpit cih munkhat bek ah om hi. Neh. 8 ; 4
  7. Laisiangtho sungah mithau peenpa Eglon. Judge 3 ; 17
  8. Ta' tamnei pen Rehoboam, zipi 18 leh zino 60 nei-in tapa 28 leh tanu 60 nei hi.2khang 11 ; 21
  9. Laisiangtho sungah Bawlung munkhat bek ah om hi, Isaiah 22 ; 18
  10. Laisiangtho sungah Pasian inh cihi cih 2500 vei om hi.
  11. Laisiangtho sungah Beh cih 36 vei omin Khangthu 221 vei om hi.
  12. Laisiangtho sungah Sisan cih 406 vei om hi.
  13. Laisiangtho sungah Pilna 2122 vei om hi.
  14. Laisiangtho sungah Inn cih 2256 vei om hi.

Saturday 13 August 2011

Mihing Piandan Nam Nga.

Laisiangtho umlo te gen bangin ei tapidaw te inh ii umkei hi. A maute inh a hih leh Zawngpanin mihing ongpianghi ci-in pawlkhat te inh gen uh hi, Ei tapidaw te ii hih leh a nungta Pasian' Van leh Lei' a sunga om naakhempeuh a bawl Jehovah Pasian inh ongbawl hi ci-in a umte ii hihi.

  1. Pasian inh tungmann tawh milim bawlin a nak vangsungah A Hu muamsuk-a mihing ongsuak in a min dingin Adam a phuak hi. Piancil 2; 7 ( Adam = mite pa,  mi masa )
  2. Pasian inh Adam a nakguh khat la khia in tua tawh Eve a bawl hi, ( tungmann kijang nawnlo hi.)
  3. Pasian inh tungmann leh nakguh jang nawnlo in Adam leh Eve thupha pia-in a mau ki kholh( kithuah/lumpih/lumkhawm ) natawh Kain a piang hi.
  4. Tuhun mipil te inh nau neih theihna tui te la in gawm khawma midang(ganhingsung) khat sungah guangin a suahciangin a nei te pia kik in mihing a piang hi.
  5. Hi teng banah tu hun mipil te inh nau neih theihna tui la-in gawmkhawm uh-a mihing a golsa-in libang suah thei ta uh hi. A hi zongin Pasian bawl bangin nu mei leh pasal a deih bangun bawl thei lo uh hi.

Thursday 4 August 2011

Hun Sim Dan.

Pupa Hunsim

Khanglui I Pu i Pa te in, hun leh mun tawh nuntak na leh zia te zilh uh hi. Hih pen Pupa Ngeina kici hi. Nipi khapi leh aksi teh tawh hun na seh uh a, nuntak na zilh uh hi. MIhing nuntakna pen, nipi khapi te leh aksi te in ong siam thei hi cih um hi. Khadet kha man leh khaliik khamial(khamang) tawh na sem uh hi. Khaici tuh ahi zongh in, satat dan a hi zongh in, nasepna khempeuh ah ni leh kha leh khua hun luanzia en phot uh a, na sem tanghtangh uh hi. Gentehna in, Kha liik ciang in, gamsa te mualtaang lam ah ut phadiak uh ahih manin, sa beng le hang, mual lam neh zawh deuh ah sa om cih ki thei hi. Khaman lam ciang in, gamsa te zongh kuam leh luineh lam mah ah bu suk pah se uh hi. Gamsa leh vasa te bek hi lo, nuntakna nei khempeuh mihing zongh a kihel, ivek in, nipi khapi leh ukpi, vanpikhupzal phasiam' ziak in a nungta i hih lam na ki thei uh hi. Khanglui i Pu i Pa te in, tu a i neih, 'kumzalom', centuri cih na neilo uh hi, ahih hang in,,,,kum 76 ciang in 'kumzabiik' khat ci in na ciamteh uh hi. Hih Kumzabiikpi khat pen khangthum (3 generation) sung sawt a, Kumzabiikpi 10 vei ciang in Zamhun ci in na sam (ciamteh) uh hi. Behiangkum cih zongh na nei uh hi. Belitun kum. Kawlmim tunkum, Beik tunkum cih bang in, a kumkum in kikhel cih te zongh na thei uh hi. Zingsol leh nitak sol kituahkum Cingkhup leh Ngambawm kituah kum cih zongh na nei uh hi.

Pupa' Nisim dan

Pupa te in, 'nikhat' a cih uh pen, 'sun khat leh zan khat' ahi hi. Tulai hunsim tawh hi leh, nai 24 nikhat a hi hi. Pupa te in, ni khat sim uh ciang in, Zingsang khat pan in zingsang kik ciang a hi hi. Nikhat i hun te pen, Phalvaktung, Nisuah, Vaihamsang, Sunkim, Nikaai, Nitum, Sanggammelmak, Zan, Ipsip zankim cih bang in khen kua in na khen uh hi. Khen nih ki suah thei a, sun leh zan nikhat ahi zongh in; khen li kisuah thei a, zingsang leh nitak, sunkim zankim cih in zongh hunli in ki khen thei hi. Khanglui lai in, hun sim a tompenpen pen, lungtang kisai tawh na sim uh hi. Tua ban ah, tuibuuk muamtam kaal. Anhuan hun leh vaiciah hun, vaikuan hun pen, lim, niliim tawh hun na sim uh hi.
Akhuan, akkhuang tawh zongh hun na ciam teh uh a, Akmasa khuan, Aknihvei khuang, Akthum vei khuang cih tawh na zingtho uh hi. Akmasa khuan pen, tulai zingsang nai3 kiimpawl hi a; nupi te in vaimimciim ui ding in zingtho litlit ta uh hi, akmasa khuan a a zingtho te pen, nupi zingtho lol te hi. Akhnihvei akhuan ciang in, naupang a lol te zongh tho nuam mahmah uh a, kapkap a hih kei leh lum thei nawnlo uh hi. Akthumna a khuan ciang in, zingsang khua ong vak ding hi a, innkuan kim in a damkim nak leh kitho tek ta hi. Hih akthumna khuan ciang in, ni khat ong lut kik ding in ki nei a; tua mahsiah pen, zanni (yesterday) cih in ki ciam teh hi. Bang hang hiam cih leh, ni khat cih pen, 'zingsang khat pan zingsang kik ciang' ahihna ki langh hi. Zanhun te ong bei na ding, dawi leh kau te a omna ciat ah a ciah na ding in Aklui te khuang in, thum vei vilvel a khuan tak ciang in, zan hun a zangh dawi leh kau te a khua leh a omna ciat uh ah a ciah ciat uh hi, ci in pupa ngeina ah kizangh in ki um hi.
  • phalvakhun icih- zingsang nai nga leh nai guak khau vak hun sung teng
  • nisuakhun icih- khuavak siang sitset pan nisuah khit hun ciang
  • vaihamsaanghun icih- nisuah khit pan in vaikuan nunung pen te' vailo kuan hun dong- zingsang nai sawm sat ma siah
  • sun- vaikuan ding teng kuan khin ta, ni sa ta- sun nai sawm pan sun nai thum kikal sung teng
  • nikaai -sun nisa veva teng veng pian ta, vai ciah ding kithawi nuam ta- sun nai thum pan vaiciah hun nai nga, nai guk nai sagih dong
  • nitum-vai kiciah ciat ta; tungsunni mual ah liap in, ni in ong kheng ta, ni daai ta, ni tum ta
  • sanggammelmak-nitum khit nai sagih kiim pawl, zan lut ding hi ta, mel leh lim kitel mialmual nawnlo hun, khua lah mial cip nailo deuh
  • zan-nitak vai kitung khin tek, khuamial, nungak tangval te lawmhel, zawl hel in vak ciat uh,
  • zankimihsip- zan nai sawm leh khat pan zingsang zan nai 2 kikal; mikim ihmuh khipkhep hun sung te a hi hi.

Pupa' Kumsim Dan

Khanglui i Pu i Pa te in, hunsim leh, khaici tuh khaici vawh, khaici pawi hun pen, kum khat i kha leh ni te tawh teh in sim in khaici pawi in tuh uh hi. Tua hunsim khasim te leh nipi kall sim te tawh nsem uh a hih manin nasepna teh ah cilgil in, hun leh khuahun kim leh pam zia tawh a nungta a tei velvel te, ki zahtak mahmah a, thudot in ki nei hi. Khanglui khasim dan pen, Kum khat in hun sawm om hi. Bang hanghiam cih leh, Khutme sawm, kheme sawm i nei a, alang uak nga ta a pha tawh na bulphuh uh hi. Behiang kum a cih ciang in Kum khat in Kha sawm leh kha khat (11) pha hi. Kumta kum thum kizom khit a kum lina pen Behiang kum kici a, Dota/Dopikha khanih suah hi. Akik Behing kumkik pen, tua tawh a kumli kiik ciang mah hi a, tua a kik ciang a, behiang kum pen, No/Kaukha pen khanih suah uh hi. Hi bang in, Dotakha leh Dopi kha pen, Kum giat ta ciang in kha nih in ki zangh paisuak a; tua bang mah in, Nokha leh Kau kha pen Kum giat ciang in khat veita khanih mah kisuah zel hi. Tua kum behiangkum te ah, kum khat kha sawm leh kha khat a om bek hi. Tua lo te ah, kum khat in kha sawm ta ahi hi. Hih pen, Tanglai Khanglui Pupa' Ngeina, Samsuanbiakpiak, Minamcinhuam Eimi te' zat hunsim na te ahi hi.

Pupa' Khasim Dan

Khut langkhat ah khutme li leh a gol khat tawh gawm a vek in nga; Kheme te zongh tua bang mah; Khut me leh kheme teng gawm sawm nih pha a, a meng dang khat, Lu ahi zongh in, pasalte'van (zangh) ahi zongh in, meng khat tawh gawm beh a, sawmnihleh khat (21), malsim 21 thupi sak mahmh uh hi.. Hih 21 bulphuh in, ni 21 khit teh, ni sagih tawh gawmbeh a, thupi ni sagaih (7) tawh kigawm (21) pen ni 28 ong pha a, hih zongh khakhat a cih ni sawmnih leh giat (28) ong suak to leuleu hi. Van-uk, Lei-uk, Tui-uk Ukpiuk thum te sagihvei kituah a, tua zawh teh khabei hi. Hih pen ni thum sem in, ni khat zangh a; tua bang sagih vei a hih ciang in ni 4 sagih vei ong cin ciang in Khakhat i cih, kha liik kaht leh khaman khat ong cing to na hihi. Jews' te zatdan tawh ki nai hi. Jews' te in, Religion calendar leh civil calendar nei uh a kumkhat in kha sawm leh kha nih koi hi. Tuhun khangthak Eimi' te' kha zongh hih Jews te zat dan tawh kibangh hi. Kum khat in kha 12 i nei hi. Hih pen Gregorian calendar tawh i etkak ciangin a nuai a bang a hi hi.
  • Theinosih Kha(December-January)=Kha nga kha
  • Tun Kha(January-February)=Kha guk kha
  • [Dota Kha(February-March)=Kha sagih kha
  • Dopi Kha(March-April)]=Kha giat kha
  • Zing Kha(April-May)=Kha kua kha
  • Gam Kha(May-June)=Kha sawm kha
  • Tangsih Kha(June-July)=Kha sawmleh kha khat kha
  • KhuadoKha(July-August)=Kha sawm leh kha nih kha
  • Phal Kha(August-September)=Kha khat kha
  • Tang Kha(September-October)=Kha nih kha
  • [Noo Kha(October-November)=Kha thum kha
  • Kau Kha(November-December)]=Kha li kha

Khasim dante atangthu kibulphuh

  1. Theinosihkha- hih hun in, khuadam lua in, anno singno te khuavot leh vuuk tawh hingzo lo a, thei no lono te deugawp in gawcip hun ahi man in..
  1. TunKha- hih hun in, khuadam lua in, puaza puanbu te tawh, meikhaw tawng leh kultawng, innsung tawng ah ki tuntun nuam i hih manin...
  1. Dotakha/Dopikha- Hih hun in, Lawmannek, Sial sawm a kisawm a, Zin leh leng te kido a, kial leh dawi te kido in, gamsung kido ahih manin...
  1. Zingkha- hih hun in, lono kik a, gamsung hiin,niing gawp in, sikha leh ngalkhawhang tam in, dawite' kha zongh ki ci, hi, gamsung kigiak ngam lo hi...
  1. Gamkha- hih hun in, gamlak no dildial ta a, singteh te leh lopa te hing silsial ta a, gamsung no suah ta hi.....
  1. Tangsihkha- hih hun in, lote, zolo simlo te ah, tang kisik thei ta, tangpal te kila thei ta, a tuk hun ong tung ding, a malep hi ta hi...
  1. Khuado kha- hih hun in, an kila ta a(Khamlo te), anlak zawh lian leh khuado ding kithawi hi..
  1. Phalkha- hih hun in, zanglo te leh, gul gei te ah buh ki at ta hi....buhphal ki pho thei ta hi....
  1. Tangkha- hih hun in, eimi pupa ngeina ah, tawlngak nopsak hun a hi a, zehtan ding leh mawhphel hun ahihi....
  1. Nookha/Kaukha hih hun in, Zingdaingo, zingsang tuung in daamlak te ah i pai ciang in, daingo omhi, hih hun in....,singteh te gaw in, keu a, kausan gipgiap khin hi.... gam sung khempeuh kausan khin mang a, singteh te pulh hun hi...
      • Khuado Kha pen kumbei kha hi a, Sialsawm lawm annek pen kumlang simna zongh a hi hi.(Kumkhat simna hilo hi)

Pupa' Kaalsim Dan

Pupa' zehtan

Tanglai in, Nipi nino leh kaalsim (7days a week) cih na omlo a, 'zeh', 'zehtang' cih in na ciam teh uh hi. Hih pen, thupi mahmah ni leh, nunziak thoih a, zehtan ahi hi. Pawl khat te, ni thum sung hi thei a, pawl khat te ni sawm hi a, pawlkhat te, kha khat bit hi a, pawl khat te khathum hi in, pawl khat te, a kum a sim zongh a hi hi. Tua lak ah, a tam penpen leh, mipi' zat pen ahi zeh pen, 'ni sawm zeh' hi hi. Ni kua tawlngak khit zawh teh, a nisawm ni zo to suak in; ni sawm a khen khit ciang in, 'zeh vengta' ci uh hi. Hih pen, mipi' zat kaalsim kaalkhat kici ding hi. Khanglui Pupa' Ngeina leh, Biakpiakna tawh kizui in, Ni leh kha te hunmin na guan uh hi. Biakpiakna leh Aitawi nasepna ah, kizangh hun te tawh na nungta uh a, Siampi te leh, Dawisa, Aitawi, Bumtawi, thuthei te in, hun leh mun leh min tawh tawh kizui na kisem hi. Nipi kaal khat ni sawm pha a Amau ni tek tawh nasp ni hi.
  • Sapini (Tuesday)-ni khat ni
  • Ngapini (Wednesday)-ni nih ni
  • Mupini (Thursday)-ni thum ni
  • Solni (Friday)-ni li ni
  • Gulpini (Saturday)-ni nga ni
  • Sunni (Sunday)-ni guk ni
  • Khani (Monday)-ni sagih ni
  • Zupini ( )ni giat ni
  • Khuaipini ( )ni kua ni
  • Kumpini ( )Nipi ni

Mipi leh Laisiangtho Tapidaw leh Jews, Gregorian, English, International Kaalsimdan, Nikhat ni=Ni sagih lak ah ni masa ni- Sunday
  • Ninihni= Monday
  • Nithumni= Tuesday
  • Nilini= Wednesday
  • Ningani= Thursday
  • Nigukni= Friday
  • Nisagihni=Nipini= Saturday

Tuhun mi pawlkhat te' nipi Kaalsim
  • Nipi -Sunday
  • Pizing -Monday
  • Pithai -Tuesday
  • Nilai -Wednesday
  • Laizing -Thursday
  • Laithai -Friday
  • Nino -Saturday

Zomi Khangthak te' Kaalsim
  • Nipini-Sandeini-Sunday
  • Nipikhawvak-Monday
  • Ninihni- Tuesday
  • Nithumni- Wednesday
  • Nilini- Thursday
  • Ningani- Friday
  • Nigukni- Kiginni-Sanini-Saturday
  • Nipini- Sundayni

ZaSang Nipi Kaalsim dan leh Gregorian week and days
    • Sunni-Sunday
    • Khani-Monday
    • Pani-Tuesday
    • Vani-Wednesday
    • Nuni-Thursday
    • Laini-Friday
    • Zilhni-Saturday
Gn Daniel Mung Hunsim Dan.

  • Taangpi nipi ni = Sunday
  • Sangkah nikhat ni = Monday
  • Sangkah ni nihni = Tuesday
  • Ni laai ni = Wednesday
  • Ni nga ni = Thursday
  • Ki ginni = Friday
  • Nipi ni = Saturday
Bang hang hiam cih leh Laisiangtho leh Ih leitung vanjat dan tawh ki tuak a hih man a hihi.

Tuanpu Pate Sagawh Dan.

PUPATE SAHAWM DAN.

Nopna-Dahna sungah thukhun ngeina zui-in ki-uapin nakhempeuh kiseem hi. Tua thukhun kantanin khengval leh kideihlo hi. Kisam leh zong kideihlo hi. Sanggam abul-adawn kiguang dimdiam hi. Tua zui-in sa hawm uh hi. Aphei tang ding, a liang tang ding, angawng tang ding, cih bangin min gotsa-in nei uh hi. Piakding kilawm khatzong nusia lo uh hi. Sialcingte nangawn sialneel, ci-in atawkuam teng pia uh hi.
Tua tawh kizui-in ama tanhdingaa kisehna mun lian a kipiak keileh bang hang hiam, kapanmun hong kheel hiam, kei hong manuam uh hiding hiam, hong khelbawl hiam, ci-in sittel pah tiuteu hi. Amau dinmun tawh kisai satahn bektawh lungkimse uh hi. Avaal deihlo hi. A hemzawkleh zong lungkimlo uh hi. Thumaan mahmah, cihtak mahmah uh hi.
Amau tanhding sa a piak ciangin, ne pahpah lo-in sittel masa uh hi. A kilawmlo a om ciangin nolhkik uh hi. Tua ahih ciangin Zuhawm-sahawm kidop kul hi. Sasem siam kicial hi. Apazaw-asahzaw cih omsak lo hi. A temha sawipaisak lo hi. Sa semhun ciangin Bangkuapipa leh a tei zawdeuhte in sakuang-umin encik ciat uh hi. Paubanglo dingin hanciam uh hi. Saluang munkhatzong mawkvallo dingin kiseh hi.
Sahawmdan pen hunkhat leh hunkhat munkhat leh munkhat kibanglo hi. Nopna sahawm leh Dahna sahawm kibanglo hi. Mo-sagawh leh thudangte kibang lo hi. Lawm-an neekna-ah Sanggamsa kipia lo hi. Ahih hangin a thusiamte in, Tuibuhsa ci-in Tanupi Tuitaak leh Tanu nihna ahi Sawlla a iikbup hawmsak hi. Bang hang hiam, cihleh Tanute pen kitaang'sapna khempeuhah gamtaang ahihman ahi hi.

Mo-sagawh Sakuangkhen.

Aphei-meibaang.
A iiktawn.
Alianggel [alianggalkah].
Akha phalkhat.
Anungzuui phalkhat.
Adeekguh phalkhat.
Agilpi phalkhat.
Abil langkhat.
Angoi kawnkhat.
Asin sehthumsuah sehkhat.

Mokha-te sahawm.

Thalloh or Sanggamkhatna..........Atel leh a sungkua namkim.
Sunghpipa....................................Atel sungnung leh sungkua namkim.
Tanupi or Tuitaak, or...................A iik leh a sungkua namkim.
Tanu-nauzaw or Sawlla...............Aphuuk leh a sungkua namkim.
Zinkhak, or Sanggam nihna.........Azungzui leh a sungkua namkim.
Vok ahihleh sungkua namkim kipia lo hi. Angoi tumkhat ta kizuisak bek hi.

Mopite Sahawmdan.

Innteek..........................................Aliangbit leh sungkua namkim.
Thalloh..........................................Atel leh sungkua namkim.
Sunghpi.........................................Atel sungnung leh sungkua namkim.
Tanupi...........................................A-iik leh sungkua namkim.
Tanu nihna ...................................Aphuuk leh sungkua namkim. Vok ahih leh angoi tumkhat tek.

GALAIH LEH SAAIHNA SAHAWM NGEINA.

Hihnei: Hihneihna. Ko kiangah sahawmdan namnih om hi. Teizaangtat leh Saizaangtat kici hi. Ko pen Teizaangtat zang kahihman un, namnihin kong gelh hi. Ahizongin nakpi-in kilamdang lua lo hi. Gaal-aihna. Thalloh or Sanggam khatna.....Aphei tumbul.[abultong].
Zinkhak or Sanggam nihna......Aliang khat.
Tuitaak, Tanupi........................Anaak tangli.
Sawlla, Tanu nihna ..................Anaak tangthum.
Sunghpi in.........................................Angawngsa
Pu nihna ..................................Ameizui.
Vaksa in aliang leh a iiksa kipia hi.

Sa-aihna.

Thalloh, Sanggam khatna.........Apheitumbul.
Zinkhak, Sanggam nihna..........Aliang khat.
Tuitaak, Tanupi........................Nak tangli.
Sawlla, Tanu nihna ..................Nak tangthum.
Sunghpi.............................................Angawngsa.
Pu nihna...................................Azungzui, ameizui.
Nuphal......................................Anaak' tangnih.
Vakte pen a liang leh a iik kipai hi. Gaal leh Sa thuah thei a, gan pumnih mah kigo hi. Gaalvakte in, Gaal-aihna saliang saang uh hi. Savakhte in sa-aihna saliang saang uh hi.

Ton-zupinung Sahawmdan tuamtuam.

Thalloh, Sanggam khatna......Aphei khat.
Zinkhak, Sanggamnihna........Aliang khat.
Behsabawl, ...........................Aliang tumbul.
Sunghpi.................................A awmlang.(naaktang-9 bang kipia hi.)
Pute.......................................Ameizui tumnih suahin tumkhat kipia.
Tuitaak, Tanupi.....................Amaugawh saluangkhat tutphah hi. Sialvun namkhat cingding zikkhat kipia hi.
Sawlla, Tanu nihna................Sagualgawh pen innteek pialo-in amau tutphah hi.
Tulpi......................................Azangsa phalkhat leh a pheisa baksagih kipia hi.
Zawl ......................................Sialngawng kipia hi.
Songte,...................................Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.
Lawigawhsa...........................Pusa thoihna bangin kihawm hi.
Lawigawh voknusa................Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.

Ton sahawmdan.

Thallohpa.......................Apheibit.
Zinkhakpa......................Aliangbit.
Behsabawl.....................A zaangsa ngah.
Sunghpipa......................A awmlang nakguh tangkua bang.
Tanupi............................Aphei tumbul. Ama gawh saluangbup tutphah.
Tanu nihna.....................Aliangtong. Sagualgawh tutphah.
Zawl ..............................A ngawng pua.
Pu..................................Ameizui.

Pusa or Innsungpi thoih Sahawmdan.


Bangkuapi, Thallohpa........A liang.
Zinkhak .............................Apheibul.
Tulpipa...............................Aliangkhat, ahuaikhat, akhanuai.
Sabawl................................Azungzui.
Sunghpi..............................Abultong.
Pu in...................................Ameizui. Tanupi leh Anauzaw..........Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.
Tanu thumna......................Aciangkang, azungzui,aphukka,apheisa bakkhat.
Tanu lina............................Aciangkang, azungzui, a-iik tumkhat, apheisa bakkhat.
Nuphal ...............................Azungzui khat.
Sanggam dawnlam ten apheisa semin hawm hi.

Sahawmdan.

Sunghpi...............................Angawngtan.
Pu........................................Ameizui
Beh khatna..........................Aliang khat.
Beh nihna in .......................Abultong.
Beh thumna.........................Azangsa nakguh-3baang.
Beh lina...............................Azaangsa nakguh 2baang.
Tanupi.................................Anaak tangli baang.Akha phalkhat.
Tanu nihna..........................Anaak tangthum baang.
Tanu thumna in ..................Anaak tangnih baang.
Nuphal ...............................Anaak tangnihbaang.
Tulpipa ...............................Aliangbit khat. Akha phalkhat.

Sahawmdan.

Tulpipa............apheibul.
Thallohpa.........a-iiktawn leh aliangbit.akhanuai phalkhat.
Zinkhak............aliangtong.
Sungpi...............abultong.
Pu(Taangpu).....ameizui
Tanupi leh Tanu nauzaw...A deekguh, azungzui, a-iiktawn khat, aliangsa
Tanu thumna leh Lina.......A ciangkang, azungzui, a-iiktawn,aliangsa bakkhat.
Tanu ngana........................Azungzui, a-iik tumkhat,aliangsa bakkhat.

Sihna Hanken Sahawmdan.

Tuitaak, or Tanupi Aphei, anaakguh tangkhat, vakhupeu[ asialin kipia] Anaaktangnih baang, apheisa bakkhat, angawngsa bakkhat, ahuaisa bakkhat, aliangsa bakkhat, asin, agilpi, agilkha,atuap a-ekthup, innlakte siguina aphuukka leh akopsam savaal tuamtuam kipialai hi. Sawlla or Tanu nauzaw. Aliang khat pia hi. Adangte Tanupi tawh kibangsak hi. Tanupi leh Tanu nauzaw in amau saante hawmkik uh hi. Apheisa khennih suah a, ama Thallohpa leh a Tanupi hawmsak hi. Anaakbul nihsuah a, tanu nauzaw pia hi.Thalloh leh Sunghpi. Anaak' nih, apheisa,aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-eekthup, a-iik leh agilkha pia hi. Innlak guina samal(sakeng) apheikhat teelsak hi. Hih a sa saante pen amau bultengmah hawmsak hi. Apheisa bakthum suah a, Tanu-nauzaw, Sunghpi, leh Zinkhak hawmsak hi. Anaakbul pen Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Zinkhak leh Pu saan. Anaak tangnih baang, apheisa, aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-ekthup, a-iik leh agilkha saang hi. Savo kici asialin bakkhat tuak kipialai hi. Amau sante anaakbul nih suahin Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Apheisa thum suahin, Tanu nauzaw, Sunghpi, Zinkhak hawmsak hi.
Sabawlgel saan.Anaak' tanggiat, apheisa, anaakbul nih,aliangsa, angawngsa, ahuai, asungkua namkim saang hi. Tua banah Innlak guina samak phei khattuak kipialai hi. Ahawmkik ciangin, anaak tanggiat tumnih suah a, amau aadingin tangli baang koih hi. Anaakbul nihsuah leuleu a, Tanu nauzaw leh Thalloh hawmsak hi. Thusageel saan.Anaakbul tangnih baang, aliangsa, angawngsa, apheisa , asungkua namkim saangsak hi. Zawl leh Nuphal saan. Anaakbul tangkhatbaang leh asungkua omlai bangbang kipia hi. Khankuang bawlte angawng phalkhat kipia hi. Nautaangte pen angoi tumkhat leh agilpi pia hi. Sungtaa. Aphuuk, angoi, agilpi pia hi. Miguina vokno malkhat pia hi. Simaisa Aphuuk asungkua namkim kipia hi. Khuangtumsa Khuangtumpa leh Daaktumte hawm dingin, anak tangkhat, apheisa bakkhat,angoi, agilpi, atuap kipia hi. Asin kihello hi. Laang'khetsa Apheisavo ki-aat hi. Innteek sa Thalloh siguina ateltawn, zungzui kaikha, aliangkhat,apheimal, ahuai,Atel leh azungzui.
Innlakguina sungpan innteek in, aliangbit,apheikhat,atel sungnung,tang uh hi. Lukhungsa kici, alungphalkhat,amuk,acingsa bakkhat,azel tumkhat,atuap,agilkha,asin, a-ekthup, aleii tumkhat,

Sahawmdan.

Behlamte Thalloh in apheibul. Zinkhak in anaak tangli baang. Sialbawl in anaak tangthum Tulpikai in anaak tangnih Beh ngana in tangnihmah Behgukna anak tangnihmah Tanupawl Tanupi in abul Tanu nihna in aliang deih teelsak. Tanu thumna in aliang teelloh zawkpen Tanu lina in a zaangsa teelsak Tanu ngana in a zaangsa kiteellozaw pen. Tanu nautaang in aphuuksa hawm uh. A iiksa pen khunsa-in kihawm hi. Thallohpanin panto hi. Pu pawl. Pupi in angawng sang hi. Tangpu in ameizui ngah hi. Pu dangte pen ameizui tumtanin hawm hi A kicin keileh ahuai hawmsak hi. Thusa leh Sasem Apheisa aatin pia hi. Sakuangkhiat. A lutang, a-iik, aliang, azaangsakhat, angawng kikoihsak hi. Angoi kawnkhat, asinkakhat, cihbangin kikoihsak hi.
Ei Christian ten Zuhawm-Sahawm pen kinakzat nawnlo hi. Tanu leh Thusa agimdiak agamtaang diakte bek tanh kipia a, adangdangte ngeina zui-in kihawm lo hi. Tanupi leh anihna pen tuibuhsa peuh kipia hi. Christian sungah Beh-thusa leh Veng-thusa in nasep neisimsim hi. Tua ban-ah SDA Pawlpi diakdiak Ganpum zatna tawm hi. Zong kideih khollo maita hi. Zindo nading aa kigo leh innteekmeh ding aa kigo nangawn kibuaipih tamzaw ahihmanin kazang taktak lo hi.
Hih kagelh pen Khang taangthu ciamtehna ding leh Ngeina a kannuam khangnote aading ngimna tawh katheihsunsun hong gelhkhia kahi hi. Tua zong amauzat kammalte katheihtel loh tammahmah ta hi. Ameizu, asumkuul, aciangkang, abul, atong, amal cihkhawng kazakzak hangin bangcih katelloh ngentang ahi hi.

Pusa or Innsungpi thoih sahawmdan

Bangkuapi, Thallohpa... .....A liang.
Zinkhak ............ ......... ........Apheibul.
Tulpipa..... ......... ......... ........Aliangkh at, ahuaikhat, akhanuai.
Sabawl...... ......... ......... ........Azungzui.
Sunghpi..... ......... ......... .......Abultong.
Pu in.......... ......... ......... .......Ameizui.
Tanupi leh Anauzaw..... .....Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.
Tanu thumna...... ......... .......Aciangkan g, azungzui,aphukka,
Zawl ......................................Sialngaw ng kipia hi.
Songte,................................ ...Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.
Lawigawhsa.. ......... ........ .......Pusa thoihna bangin kihawm hi.
Lawigawh voknu sa..... ........ ..Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.

PUPA NGEINA ZUKHOLH

Kawl huzaap Zomi te'n Pawi acih pen India lam Zomi te'n Lawm ci uh hi. Ahih hangin hite pen Zopau hilo hi. Zopau iin Ai kicizaw hi. Mimza ai, taangza ai, asamat ai, BA ai, kici hi. Ahih hangin Lawki-hunlai gal-ai , sa-ai cihpen zupi nungin dawibiak ngeina tawh na kizomlua ahihman, ai cihpen lawkivai-lua kisa kha ding hi.
Zomite in gualzawhna leh matutna khatpeuh a om ciangin kipahtawi uh hi. Kasangnaupan lai-in kapa in lai ka-on simin aktawh hong aihsak tawntung hi. Innkuan iin kilungkim mahmah hi. Kalai onman kei aklu hong nesak hi. Thuneuno abat hangin hanciamnopna hong khangsak hi. Nu leh pa hong pahtawina pen ki-angtanpih mahmah hi. Ka uu pen saben uuk ahih ciangin lailam haatlo hi. Ahih hangin vakhu khat amat pen kapa'n aklui khat tawh aihsak hi. Vakhu pen khuttum-cia phalo hi. A aihna aklui pen innkuanmeh cing hi. Tua bang kipahtawina in lungsim cidamsak hi.

Pute Tuukzuu Kholh

Zomi lawkite in tuuktung masa anpalte zuu in sa uh hi. Puute zuu khol uh hi. Zucil kaimasa pen a puupi suah uh hi. Apuu in la-in mawkneeklo hi. A tute cidamna ding leh mimza tangza lazo ding, sumnu sumpa lamzawhna dingin thupha ngetsak uh hi. Zomi te ngeina-ah numeite in pianna nulehpa vakna ding thu ngahlo hi. Go leh gam kitomsak lo hi. Ahih hangin numei nualam pen kipuapaih tuanlo hi. Naupangte in puute zahtakpiakna leh pahtawina itna lahna ding ngeina hoihmahmah nabawl zel hi. Puute tuukzu-kholh pen numeilam pahtawina ahi hi. Puute leh lamphung kineekzolo cih paunak nei uh hi. Tua pen naupangte in nulam ahi puute pen simmawh loh ding deihna hi. Lungsim sungah ngeina kipmahmah aguansak ahi hi. Puute simmawhte damlo hi. Nuamsa lo hi. cin umsak hi. Gilsung damlote in gau-an la ci'n puute kiangah ankhing vasiim uh hi. A tute tungah khasia leh, napu ngoidok hing bang hang hong hici bawl na hiam? cithei uh hi. Ngoidok cihpen gilnathei cihna ahi hi. Tua ahih ciangin damlohna thu khatpeuh a omleh puute kiang taailoh phamawh ahihmanin puute kizahtak hi. Ki -iit mahmah hi. Thupha ngahna-naak ahi hi.
Tanu-mokhak khempeuh kiciamkholin, a zu-kholhni kibangsak uh hi. Lawki-hunin omkhawlna munah aneek uh zuu hipen hi. Anlim sangin zuu pen thupiseh zaw uh hi.Puute pahtawina la vive sa uh hi.
a. Kei kapuu te sen a kapuu te ningzuu bang khum thei naleng nuampeng phuhsak vang e b. Nuampeng phuhsak vang heisa bang paal thei naleng kapal losak vang e.
a. Bualna ngei nuam bualna ngei nuam e, puvon siangsung bualna ngei nuam e, b. Laamna ngeinuam laamna ngei nuam e, puvon pahtang laamna ngei nuam e.
a. Tualnuam e tualnuam e puute sumtual tualtung tualnuam e b. Gam nuam e gam nuam e pupa gamzang gamnem gamnuam e
a. Pupa gamzang tangzang khat a, tangkhat suan zong simtheihloh piang e b. Tang khat suan zong simtheihloh piang a bangaa sunglawh bang kasam hiam aw.
a. Theisen puvon ngalliam bel aw tusuanmel haihkha na cia. b. Gual sang tongdam neem zaw ding a, aduang mel hoih ding aw e.
Dawhdan saknung leh dawhdan khangnung dimin zubeel kigual hi. Zubeel khat mikhat in tutpih hi. Sak leh khang abul leh adawn kidawngin lasa ziahziah hi. Pasalnote kikhelin alai-ah tawnsak keukeu hi. Khuangtumpan akhuang saankeuhkeuh iin hong tawp ciangin, suai..suai..suai suai cin, a tangtawnpa kai-in zuu teepsak hi. A puute a itmanin tawn(laam) hi ci'n pakta mahmah uh hi. Tuukzuu-akmat ci-in ak khattek namat uh hi.. Pawlkhat in sum mat uh hi. Pawlkhat in gangawh hi. Bang bang kimat taleh tukzu-akmat in sum tua zah hong pia ci uh hi.
Tuhun Christian ten zong hih ngeina paikhia tuanlo hi. Zuu tangin cikhum bawngnawi peuh kikhol hi. Antak bungkhat bungnih vapuak thei hi. Pawlkhat in anlim-tuilim vaneekpih hi. Hih pen puute pahtawina pawi limci mahmah ahi hi.Ei Christian khangthak hunin zong puute pahtawina hunnuam limci-takin kibawl thei lel ding hi.

NAU MIN PHUAK

Nidanglai in naudom(midwife) kineilo hi. Numei nausuakte ki-ompih selo hi. Lokuan naseemlai khawng lukhumtawh tun in hong ciahthei hi. Lukhum mongteep hualin naulai hen hi. Heitang tutang peuhtawh naulai tan hi. Bangmah paulap omse lo hi. Pasian in theihna niamte nakpi takin hong donzaw hin ka-um hi. Unau pasal-4 leh numei-8 kapha uh-a, kum khat leh khagiat simin manmanin kanu nausuak den hi. Nau-suahhun atun ciangin patkhau ciptakin ahual khit ciangin gu alutlohna ding cin, khinking tawh zuut zawsop hi. Nau hong suak petmah hi. naulai pen temngilngolh khat la-in tan hi. Puantawh tunin lawhsungah asial khit ciangin anungzui ngakin baallei ek-awng gei-ah tawlkhat hong tu hi. Anungzui hong paikhia aa, sisan honpitawh hong tolkhia lialua hi. Sisantui teng awngvangah anilkhiat khit ciangin, tu khat la in, phaitamah anungzui(alamh) pen amahman vaphuum lel khong hi.
Naumel kimuh khit ciang a thupipen minvawh ding ahi hi. Zomite in naumin deih peuhpeuh kiphuaklo hi. Pasallam leh numeilam kalhelhin kihawmsak ngiat hi. Khangsuutna in kinei hi. Anu apa in amaudeih bang min pialo hi. Naumin tangte kingak aa, amau deih thukimpih keileh kikhasia hi. Sukte vangphatlai in minngei lua kiphuak ngamlo hi. A phuak omleh, ademin koih ngiau ahihman, minngeih kiphuaklo hi. Naumin tangte ngakna-lamin nipi kalkhat sung bang min neilo iin omthei khong hi.
Naumin phuahni ciangin, naumin tangte in vok, ak aneihsunsun hong kengin kine hi. Bangkua sunga khangham pen in, tuiphihin min-aapna kinei hi.Naumin-phuahna akgawh en in, naungek mavak ding leh mavakloh ding genkhol thei uh hi. Tuiphih apaileh ih nau cidam ding akhansung nuamsa ding hi, ci'n hilhkhol thei hi. Khangluite in naumin aphuah ciangin, abeisa hun-a a puu apate khan kilangsak hi. Vung Dah Ciin acihleh aheh adahte hi, ci'n kimupah hi. Tuang Hau acihleh minuamsate ahi ve, kicithei pah hi.
Nidangin Zomite pen Lia leh Taang tawh buai ngeilo uh hi.Min kilawh phetin numei hiam pasal hiam cih kitel pah hi. Numei-min leh pasal-min sawhpawi ngeilo uh hi. Gentehna in, pasal-min Thang Za Cin ahihleh numei-min ciangin Thang Za Cing ci se hi. Akhiatna kibangin numei leh pasal kikhen sinsen hi. Tua zong pilna thuk mahmah hi. Tun khangthak ten khensatzo lo in email sung khawng-a khuttum nakilah vauvau uh, amau olsa mahmah lel hi.
Lawki ten tuiphih lohin naumin phuaklo hi. Christian ihih buangin biakinn mahah apngiatngiat leng lungkim huai pen hi.
Naumin-phuak ni pen ni-thupi khat ahi hi. Khankhat iin khatvei bek kinei thei hi.Naumin phuakte in khuangleh zam tat iin gamlumnuam lualo hi. Kam kinial nuamlo hi. Naukha lau kici hi. Salu suanni leh naumin-phuahni gamlum kikhaam hi. Naungeek kilatin cina thei hi. Zong sithei hi.

NAUCING GUAI

Khangluite pen lungdam kithukzo petmah hi. Ekciang tung zong kiguai, cih paunak om hi.Ahoih khat asep thuneuno nangawn kipahtawi thei uh hi. Lungdam kikokik ngekngek hi. Ei kiangah childcare center omlo hi. Bangkuapi-nu pen naucingin kizang-a innlak sanggam teng in naukhahon uh hi. Naucingte pen kizahtak mahmah hi. Anlim tuilim amuhsunsun uh amau neektang in ciamsak hamtang hi. Tuk-anlaak mankhit ciangin, naucing guai uh hi. Naucing guaihna pen vok tukli nuai kigo ngeilo hi. Kum khat tawntung nau-anpia, azun a eek kisiak ahihman nakpi iin zahtak hi. Tangngansih leh voksahul kinesak hi. Tua ni ciangin zuu leh sa kidiah pikpeekin kivak beklo iin, khuang leh zam tatin zanhak thei uh hi. Khangluite thukhualna pen guicing mahmah kuitung mahmah hi.

SAZAAM

Japan-galma hunin saneek kisangkhaat mahmah hi. Sa-sai omlo hi. Dangka-tang ngahna haksa lua hi. Akpi khat matkhat in kilei hi. Minvawh khat neilo-in akno khat zong kigongam lo hi. Sumtawng-thoih ahihkeh huanthoih cihkhat in zang hamtang uh hi. Saneekna tawmlua ahihmanin lampi zong uh hi. Inn-4 inn-5 kipawlin banpai-in vok go uh hi. Tua pen sazaam kici hi. Vok pen bangcia go dingcih ciangtan uh hi. Pawlkhat in nekhawm hi. Pawlkhat in a kikimin sehhawm uh hi. Sa khamtakin ne uh ahihman sazaam pen ahihzote ki-eng mahmah hi. Hih kipawlna pen a cithei zawdeuhte aa hi. Meigong daipamte kihel zolo hi.

TUKVAK.

Tanghamkin kici ankung leh kiak kikimin a omlaitak lokhawh kikin mahmah hi. Lo-lel ahihman thacial uh hi. Kialhuntawh kituak sawnsawn hi. Thacialte kivaitut zolo ahihman, tuktun(akhawhsa-tun) ciang kivaakpan hi. Tuktun ciangin thacialte kaikhawm iin zuu leh sa akhamtakin neekpih hi. Thacial-vaak tawh kibangnawnlo hi. Pawibawl banglel ahihman nuamsa mahmah hi.
Hih ngeinate pen dawibiakna tawh kisai hilo hi. Amau-hun tawh kituak nuntak khuasakzia ahi hi. Tua banga kikaihkhopnate pen a kingai tengmah ahi hi. Kikholhna tamleh kingaihna leh kiphawkna zong khangpah hi.

Tuesday 2 August 2011

Tehna/Phacia.


Sauna tehna
tangkhat (tang1)
= 1 inch
zungkhat(zung1)
= 2 centimeter
tuukhat (tuuk1)
= 10 centimeter
zabotan(=zabo)
= tuuk 2
tonghtan(=tong)
= tuuk 4
anglang=(tong2)
= tuuk 8
laamkhat (lam1)
= tongh 5
kantehtan
= lam2
gawldawntan
= 2.2 meter
innkhumtan
= 3 meter
gopitan
= 16 meter
suanglottan(Khuamkhat-tan)
= 105 meter
nikhatlam=(30 miles)
= 45 kilometer

Gihna (leh liatna, golna) tehna
samzangcia/zah
=100 micron
mikcia/zah
= 1/3 mm
thancia/zah
= 1 carat
mimtangcia/zah
= 3 carats
vamtangcia/zah
= 10 carats
vakhutuicia/zah
= 50 grams
valahtuicia/zah
= 90 grams
aktuicia/zah
= 240 grams
khuttumcia/zah
= 1 pound
lutangcia/zah
= 6 kilogram
singhonkhatcia/zah
= 1 tonne

Sauna leh zaina, sahna Tehna khempeuh,ALL CONVERSIONS
samzangcia
= 100 micron
= 1/100 mm
= 0.001 cm
mikcia
= 1/3 mm2
= 0.3 mm2
= 0.003 cm
thancia
= 0.5 cm2
= 1/2 cm2

tangtangcia
= 1 mm2
= 0.1 cm2

mimtangcia
= 2.5 mm2
= 1/4 cm2
= 0.25 cm2
vamtangcia
= 7.5 mm2
= 3/4 cm
= 0.75 cm2
vakhutuicia
= 2 cm2


valahtuicia
= 1 inch2


aktuicia
= 4 cm2
= tang1

tuukcia(tuuktan)
= 10 cm2
= zung5
= khuttumcia
vagikhcia
= 15 cm2


khutphamkhat
= 7.5 cm2


lutangcia
= 30 cm2


lawhpicia
= 0.7 m2


lawhkhukpicia
= 0.7 m2


lawhbeucia
= 50 cm2


bemtacia
= 1 m2
 =buukneu-cia

bempicia
= 1.2 m2


tungtuncia
= 2.7 m2


innmuncia
= 300 m2


buukcia
= 3 m2


huancia = 30 m2    
lociingcia
= 2 acres


tangzaleicia
= 5.5 hectares2


lozaucia
= 50 hectares2
= kuampikhatcia

huanpicia
= 3,000 hectares2


khopicia
= 150,000 hectares2
=khuapi ukna zainacia

khencia (gamkhem)
= 750,000 hectares2
= gamkhen(district)cia

gamkecia (gamke)
= 7,500,000 km2
= gamke(state)cia

gamcia (gamkhat)
= 75,000,000 km2
= gam(country)cia

gambikcia (continent)
= (continental-wide)


leitungcia (the Earth)
= (wold-wide)


chimpicia (universe)
= (solarsystem-wide)