Sunday 30 June 2013

Dogal/Kuki gal.....

Asim nuamte a ding in  hun beikhin ahih hangin ih zomi pihte theih ding deihna tawh paite paua kigelh kei mimal mahmah in TEDIM lai i kong gelhkik ahi,hih kog gelhkik theihna ding in ka pute <Sonlia Vualnam<Gulnam>leh kapu Enes Shoute<Sote> i thu ongpia ahih man in onggelh ka hihi..A gelh TEDIM ZOMI/Sumbawi..member teng na hawmsawn sak un,,,khua pihte aw,,

"LAIZOM DOGAL HONG PIANNA THU "ZOMI LEH KUKI"

*Tuni June-24-2013 ni-in Unau ZOMI-LEH-KUKI Galbuai 16 cinna
muntuam gamtuam a om zomi kici khempeuh in amau zahtakna leh suunna<lungngai kawmin>akipatna tangthu anuai ah simtheih dingin "Paite lai akigelh TEDIM" lai in kahihtheih tawpin kong gelhkhia hi..Phuahtawm hilo in A piangtakpi thu ahihman in Ei ZOMITE khangthu a minmang ngeinawnlo ding leh khangsawn tusawnte'n atheih ding uh deihna in Kumsim in KUKI te kaplup SAIKULKHUA MI sawm<10>te zahtakna leh phawkdetna aki neiden ahihi>>>.

Ei Zomite'n ituah masakna leh khanlawhna dak<nai>hongsat ging ahi,ZOMI-KUKI,gal ahihi..Zomi pasal hangsan sawm<10>te "SAIKULKHUA"a Kuki helpawl<tapong-galkap>pawlkhat in,Dated 24th-June-1997,natak nai 8:30pm hunpawl in kaplum uhhi...Hih hun pen phawkdet na lehtheihdet na ding in a sisan uh leh anuntakna uh Zosuan khangsawn te a dia apiakni uh,"SAMPASKUTT" ci-in SAIKUL KHUA mite'nkumsin in amau phawkna azang den uhhi..."SAMPASKUTT" kici pen SAIKUL mi pasal sawm<10>Kuki te thahni cihna ahihi...Hih hun pen khangsawnte'n atheihnop na ding ci a laktom a genna leh acihnop na dingin C.PUMTHANG,in ana phuah ahihi...

*Dated 24th-June-1997,nipi khovak ni nih<tuesday>ni nitak khuamui kuan in Kuki helpawl<tapong>pawlkhat "Saikulkhua hong lut uh hi,ni pi khovak ninih ni nitakpen tua hunlai in Biakinn ah naupang kikhop na kinei zelhi..khuataw lam pan hongpai to in mi hon ban hopih uhhi,Biakinn khanga om C.PUMTHANG,te inn ah mi bangzah hiam te khawl in ki ho khawm uh a,ah inn teknu in Niangtui<singpi-chini or suger> T.THANGGIN te a leitawi liangin na bawl uhhi,ahih hang in pawlkhat in dawn in,pawlkhat ten dawnnuamlo uh hi,tua hunsung mah in kuki te hon khatin mun tuamah mi honkhat na kai khawm uhhi,asap ciang ua utlo in "Pumzasiam leh Thangchin na tai<run>uh in asuakta himai uhhi,Naupang kikhop nai 7:30pm hun in tawphi,tua khitciangin Kuki helpawl<tapong>te makai pa khat hong pai in hong ngongtat vatvat in alawmte tawh ami kaihkhop te uh thagum<force>zawhtawh thutawh khuataw lam ah paisukpih uh hi,

*Khuataw lam a Canal kibawlna gei ah kai khawm uh in thu dotna tuamtuam anei uhhi,Pawl khat te'n hi khua ah ZRA te leh NAGA helpawl<NSCN-IM>te om uh hi,hong pia khia un ci in pasal amuh khenpeuh te kiangah chi/gen zong om hi,omlo uh ahih man in piakkhiat ding omlo hi mawk hi,kuki helpawl<tapong> apaisuk nunung te'n mi amuh bangbang papi leh tangvalte kaihkhaop beh lai uh a,ahawlsuk uh a,khuataw lama canal tunpih ta uhhi,papi leh tangvalte akaihkhop khit uh ciangin asapkhakloh uh Pa KAMPI lung hi mawh leh patau ahih man in,patauh nai vasat hi,tua ciang in khuasung mi pawlkhat Biakinn kongah kituah uh a thukikupna aneih uh hang in, amau thau tawi uh ahih man in bangmah pan kila/kivaihawm theituan lo hi,khua sung pumpi helpawlte'n Fang suaklo uhhi,a kaihkhop tenguh mi sawm leh nga<15>pha hi,

*Tua mi sawm leh nga teng a gualgual in dingsak in mi ngata in metres 7 lakvel akipan in second 5 sung dingkhawng kap uh hi,thau a akapma un Datmei<Torchlight>detma sa uhhi,thaugin zawhciang inpapi hangsan,T.PUMKHANJAM,vavaksuk in va tuakhi,aliamte kiko aw tawh papi pasal phate thangpaih leh patauh aw ten khuasung a huulumsak mahmah hi,tua hun in ahihtheih na lam tek ahpan kila hi,hih hun in mi sawmte kalum uh a,mi nga te nasia mahmah in liam uhhi,akapte manlangtak in tai mangpah uhhi dinghi,hi bang thu a tun man in Saikul mipi khenpeuh buai mahmah ta hi,hih hun a sihna tuakte leh liamna tuak te,

-ASI TE>>
1 -Chinkhanlian, 17 s/o Nekzachin,
2 -Tualkapthang, 19 s/o Pausianthang,
3 -Nangson, 16 s/o Zelzakham,
4 -Lamzahau, 24 s/o( L)Vumzalian,
5 -Lianzachin, 19 s/o Pauzanang,
6 -Ginsuanlal, 18 s/o( L)Kaizadam,
7 -Kaizadam, 50 s/o( L)Dongjam,
8 -Kamkhopau, 45 s/o( L)Lianzakham,
9 -Khamthansang, 17 s/o( L)Kamkhopau,
10-Pauminthang, 31s/o( L)Lianzakham,

-ALIAMTE>>
1-Pumno, A s/o Upa Ngaihtunpum,
2-Paukhenmang, s/o ( L)Thuampau,
3-Tualkhanthang, s/o ( L)Thuampau,
4-Pausuanmung, s/o Lalsuanthang,
5-Upa Jamkithang,s/o ( L)Tongkhojam,

*Tuazan in pasalpha sisan luangte silsiang nuam tawh kibang in guah zong tuani takin hong zu ziahziah a,Tarpaulin<tuipuan>kakhun deda hi,tuani tak in bel zan khua asawt dan bel,,zan khua vak ding kal ngaklah mahmah in silung geiah mittui luang zungzung kawm in,a liamte thumna kahna aw amau na uh"NALUA"TUIDUH"cihte ki za ngaungau mai hi,,bilkha ah thamdeen lai hi,tua zing khua vak ding in Ak te zong misi te suun hileh ki lawmin khuang ding donlo uhhi,hi bang thu mulkim huai leh dipkuat huai thu hongtun cing in ahithei apiang thei dandan in kikep himai,,zatui (Pain reliet)leh Banbage"khang kizang hi,

*Azan azan in Palik<police>ah kitheisak<report>a ahih hang in a zingciang Dated-25-1997,zingsang nai 7:30,khangin police Inquiry bawlte hong tungpan uhhi,dipkuatna patauhna lak ah port mortem bawldin kipua khia khin a,Numei naupang bangzah hiam khawng/tawmkhat bek khuasung ah kinu sia hi,postem bawl khitciang a misai hi zahzah SAIKULKHUA te a dingin,a vui haksa ding ahihman in YPA Hq,te kicial hi,misi te saikulkhua puaktun ciang a,misite ah inn ciat ua suunna hunzat lemlo ding ahih man in,Community Hall,ah koihgaih ding cih gelna kinei hi,mi dingte gel na bangmah hi kei,PASIAN in ahoih zaw ding honggelsak ahih man in,thu vai hawmdan sateng kilehbulh in,Saikul community Hall,tutpih cih thadah Saikul hanmual ah vui khawm ding ki ci na pi in,"ZENHANG LAMKA"community Hall ah ki tun a,a hanmual uah khukkhat a mihing sawm(10)te ki vui khawm hi..tua mun a vui zong ong lem zaw pah suak mawk hi..

*Misi khempeuh aki vui khitciang in inn lam zuan in kikik tahi,kisil pakning in kh hah siangning cih hun omman lo in,van thupi teng hem un la,puanlom zial un la,hih khangah na "Mawtaw<gari>in hong ngak delh un cih hi ta zel,khua zang khat mawtaw 2 a kikhen loh phamawh ta,kam pau ngam lah om lo in security kepna in,ZO Colony,Lamka a Pa Khamkhanpau,inn ah hong ki ngasak uh hi,Hong mangngilh ngeilo lungkham mangbat lai a,HONG HUH PAHPAH HONGKEN DEN PA PASIAN,in hong makaih in,Lamka tunga "EBCC"te sunday school ah kigiak kikta hi,Buh leh meh in hong vak uh hi,,pasian min phat in om hen,,Hih hun a kipan in mun tuamtuam ah kitheh zak in omtahi,

*ZOMI te sisan luangte hangin,,minam leh pianpih zomite hehna kuangkhia in ZOMI-KUKI,gal kici hongpiang khiata hi,Hih gal hong kipatcilna mun "SAIKULKHUA"ahTune-24-1997,a thupiang ahi hi,hih ni pen khang sawn tu sawn ten atheihdet na ding leh SAIKULKHUA ading innang ngilh ngei nawnlo ding bekthamloh in,ZOMINAM te lak a mang ngeinawnlo ding in "SAMPASKUTT"a ki ci ahihi...

<<<Lai mal gelhkhialh genkhialh ah om leh laisim mimal in na theihsiam sak un la akicinglo te ahoihzaw in na behlapsak un la,a khengval a gelhkhialhna ah om leh ong maisak un/a thu a man kei a leh zong aman lohna mun natel siamsak zaw un,,Hih thu pen zomite khangthu a minmang ngeinawnlo ding leh khangsawnte in atheihna ding deihna tawh,kumsim in asite phawkna akibawlden ahihi,,Lungdam lai at Zomi/Sumbawi>>>

--
Giak mawh

__._,_.___

Thual Zen Gal?

President   ZCD
U Sian,
       Pu Thual Zen galvai tawh kisai,Zampi khua pan a kiman a, thongkia te min sazian nongnget te banah,mun tuamtuam a kiman a thongkia te leh asi a liam te min zong  hong khak ing.Zomi te tangthu sutni cileng nidangin ihgen ngamloh Pu Thual Zen galvai kihel loin thupi suak zo nawnlo a, mikim in ihtheih ding, a theihhuai thu hong hita hi.1962 March kha ni 2 ni a Galkap Kumpi ( R C ) hong khanteh Company, Setzung, Sumbuk sai,lo leitang leh sum(Dangka) te hong laksak tak teh Kawlte leh minam dang te ading in aneihsa uh tampi cianlai mah taleh ei Zomi te a ih neih khempeuh hongbei ahih man ki khasia mahmah,ki heh mahmah in Tedim khuapi leh mun tuamtuam a om mipil,mihau Zomi te vai hawmna tawh Pu Tual Zen makai in, Lamzang khua ah zum kihong a,Kumpi tungah lung kimloh na a kipulak takteh( Tu hun pau leh lungpho na) Tedim leh Lailo khua kikal a Suangkawmpan tui a phulna mun, munzang khat ah Suangkua gal( Temtawng gal  ) zong akici Zogam khuakhem peuh pan pasal galhang khem peuh in thua,tei,temtawng leh sing khuah kitawi in Suangkua ah Pu Thual Zen leh  makai tampi te leh Kumpi lampan a makai Col. Van Khulh leh a pawlte tawh thu ki kupna ki nei a,minam dangte  apiak kik loh ei Zomi te tungah honglak sak uh sum(Money) sung pan Ks 5000/- ta hong pia kik nung cih tawh kilem na kinei hi.Hong piakik takpi hi.
        Tua mun pan Tuisan zang( Dampi khua taw) ah Camp kinei a,galkap siamna trainning kinei hi.Thu kizak na hamsa a hih manin India gam Lungphel khua ah datmei tawh ki hona Signal va kisin in thukizak na hong nuampeuh mah hi.Tua pan in, Buanli khua tawn in Zampi ah ki paito a, Palik ten Zampi ah pawlkhat hongman in ,a cianlai teng in India gam Ngalzang khua ah Camp ki sat kik in Limhawm khua, Singat khua te  bulphuh in na kisem hi.India te tawh ki zop na ding in U Lian mi muanhuai ki sam a ,Pu Son Cin Lian, Sia Dam Khaw Hau te zong hong kuan uh hi. Galkap bu lian khat ki sam a Lumbang khua a Capt pensen Cpt Thang Hlur api,asam dingin Hau siam ( Zampi) leh Sing Kam ( Kaptel ) va pai uh a,Palik ten hong matsak hi.
          Ngalzang Camp mun panin Pu Hrang Nawlte tawh ki gawmin, Champhai,Vanlai phai leh Thingsai ah Camp kibawl koikoi in na kisem hi.Dampi khua gei ah gal kido ki kapna om hi.Rih Palik Sakhan ki la a Sakhan hmu pa ki man in,ih sanggam Kachin te Christian khat a hih manin  Champhai pan ki khah kik hi.Pa Huai Pum ( Teklui ) in Zogam a dingin a nuntakna hong pia khia hi. Khalkha( Haka ) kikap na ah Tg Thang Khan Kap ( Lamzang ) leh Tg Lian Awi( Bung tlang ) ten  Zogam ading in a nuntakna hong pia khia a, Tg Suan Do Nang hong liam in Kumpi ten hong kepsak hi.A thu a cing zaw in a thei aom leh ki behlap thei a, a kipatpan a tawp na dong kei ki helkha ka hih man hong ki kup pih nuam aom leh a cingzaw in konggen thei ding hi.

 Monywe a thong kia teng:-
Zampi khua pan a ki man te:-
      

    (1)  Neng Lam Za Thang   Lamzan        (2)  Neng Khaw Gin          Lamzang
    (3)  Cin Khan Lian            Saizang         (4)  Thang Liang Siang     Kaptel
    (5)  Thang Lian Kam         Kaptel           (6)  Kim Lang                   Kaptel
    (7)  Suan Cin Pau              Teklu             (8)  Cin Kap Thang           Lailo
    (9)  Cin Khan Dal              Lailo             (10)Vung Khan Thang       Lailo
    (11)Khai Thawng              Lailo            (12) Thawng Za Kim(Zolim tui) Tuithang
    (13)Suan Lian Kham         Phaiza          (14) Thang Lian Thawng   Phaiza
     (15)Gin Za Thang             Buanli             (16) Luan Khan Thang       Zampi
      (17)  Kham Za Thang        Zampi            (18)   Vung Za Do        Zampi
      (19)  Nok Khan Pau           Zampi           (20)   Za Nawl              Old Darkhai
      (21)  Tial Khar                   Falam            (22)   Rallian                Falam Fartlang
      (23)  Kham Za Nang          Ngente          (24)   Goih Khawm Thang   Cauleng
      (25)  Gin Thang                 Zungkhua

Tedim pan a ki man te:-
     (1)  U Cin Khai                Tedim              (2)  U Nang Suan        Sakol lam –Tedim
     (3)  U Sing Cin Thang     Thuklai            (4)   U Pau Khan Nang  Leilum – Tedim

Khalkha (Haka ) pan ki man:- 
     (1)   Suang Do Nang       Zampi

Falam pan a ki man:-
    (1)    Hau Siam                 Zampi             (2)   Sing Kam                Kaptel

India Kumpi in man a Kawl Kumpi ki ap:-
    (1)    Pu Thual Zen          Lamzang   
    (2)    Pu Hrang Nawl       Sihhmuh

Hih thu te ZCD President pa bek in theilo in Zomi bup in theihhuai sa ka hih man in kong atkhiat manin kuamah in nong telkhialh loh ding uh kong thum hi.


Suum Do Thangz

Thursday 20 June 2013

Kei Hong Suang Lo-in Kua mah'....

Kei hongsuangloin kua mah Pa kiangtung lo ding hi, ,, Tua a hi leh a mah bangci suan ding ih lutungah pua ding maw? Ih khuttungah suang ding? A hih kei leh a mah a cih inh kua hi-a a manh banghangin tua ci thei ? Kua kammal hi-a kua pau? A manh bangteng hih thei koi ciang gual zawhna nei cih te ih theih photkul hi a mah ih suan na dingin....Tua hi leh bangci theih ding ? a tompenin hi lai a topna dongh na simleh a kilawm ciangkhat na thei lel ding hi ci-in tha ongpia masa ingh,

zoplai ding---------------m

Tuesday 18 June 2013

Mipil Bawm.

                                           Mipil te Bawmpi Sungpan Hi.

1. 1997 kumin vanlam apai na uh lamkhial kha in a bawlna un minute 19 bek sawt hi
2. Vietnam galin USA galkap te 58000 si-in kum giat leh alang sawt hi.
3. Pilna neite inh nai 24sung alak uh laibu mikhat inh sim ding hi leh kum 5 sung sawt ding hi.
4. 1948 Jan 4 nai 4 : 20 Am Kawlgam suahtak ni hi.
5. Tigres -thuk a cihna hi
6. Ufrities - zaii a cihna hi
7. Leitungah minam om 6004
8. 1992 kumin khualzinna tawh sumbei $ 3,000,000,000
9. USA ah kumsim mawtaw kitaih a tawmpen 4,000,000 asi mi 45000,mawtaw ki taih limhlimh 19,5000,000,000
10. 1995 Jan 17 ni-in Kobe Japan ah misa 50001
11. 1994 Jan 17 Los Angle ah 30 MD milion kisia
12. AD 1000-1800 sungin zinling anasia 21 vei om
            1800-1900 sungin                    18 vei
      1900-1950 sungin                    33 vei
      1950-1991 sungin                    93 vei omin hi tawh misi 1.3 ml.
13.1990-1999 kumsung ann ngawl aa si naupang 100 ml.val
14. Leitungah seh thumsuah seh khat ann ngawl aa si ann khamlo
15. 1993 kumsung ann ngawl aa si 4 ml.
16. AIDS ngah leitungah 13 ml-14 ml om hi ci.
17. 1993 USA ah asi kum 20-45 AIDS hang a hiihi
18. 2000 kumin leitungah AIDS natna a thuak mi 24 ml. val om hi ci
19. 1944 pan tuni ciang gal hangin asi mi  23ml.(2007)
20. 1993 sungin nikhat Major wars 29 om hi ci.
21.               The Cost of War.
              fighter plan $ 25,000,000
              Tomahawk missile $ 1.300,000
               Air to air missile $  800,000
              Jonk Shell $ 2,000-36,000
             
22. Anti Christ hunsung kum Thum leh alang sung, kha 42, ni 1260 sung sawt ding hi.
23. US VIOLENCE - 1. violence crime every 25 sec
                                2.Burglary     -      -        9 sec
                                3.Rape victim -      -       6 sec
                                4.Murder       -        -    25 sec
24.