Wednesday 21 December 2011

TEDIM Khuapi Sung

dim khuapi sungah biakna pawipi nam 21 khat omin a nuai atengdan a hihi......
1. Baptist Church,
2. Roman Catholic Church
3. Seventh-day Adventist
4. Thang Za Kam Baptist Church
5. Evangelical Baptist Church/Conference
6. Assembly of God Church
7. Zomi Baptist Convention of Myanmar
8. United Pentecostal Church
9. Evangelical Church of Christ
10. Roman Catholic Church
11. Evangelical Methodist Church
12. Presbyterian Church of Myanmar
13. Evangelical Free Church of Myanmar
14. Believers Church of Myanmar
15. Reformed Baptist Church
16. Burma Christ Baptist Church
17. Gospel Baptist Church
18. Church of Jesus Christ
19. Evangelical Christian Church of Myanmar
20. Christian Baptist Church of Myanmar
21. New Apostolic Church.

Wednesday 14 December 2011

GANHING TE A NAMNAM IIN.

Zomi ten GANHING a namnamin ii khen aa tua te a kilamdan zia tawmkhat ciam teh suk hangh.

  1. Zovok
  2. Saivok
  3. Kahbia  =cih hi-in Zovok ciangin neu-in asa cik/lim phadeuh hi,  Saivok ciangin gol-in asa peng/ciklo zaw deuh in zuaksum hi, Kahbia ciangin Zovok leh Saivok a kigawmkhawm hi-in ki deihin tamman pha deuh hi....
  4. Zobawng
  5. Kawlbawng
  6. Banggalabawng
  7. Gambawng
  8. Bawngsial = cihbangin khenhang-a Zobawng ciangin cipin hat a hih manin phutlah neilo zawpha deuh hi, Kawlbang ciangin migi-in tuantual-a keenlak leh khamh ah pai haksa hi, Banggala Bawngciangin golin tuantual mahmah aa a nawisukk leh asa nekin a tamzaw in kinei a hihmanin anute bangh inn ah kikhumcip phialmai hi. Gambawng ciangin gamlak bekah oma inn ah kijang theilo a hih manin Thau tawh kikap in sanek bekin kijang hi....Bawngsial ciangin Bawng leh Sial kigawm hi-a atamzaw golin hatmahmah aa zongh giphalo a hih manin a tamzaw nasemin kijang hi.
  9. Mangkel
  10. Leengkel  = cihbangin nei hangh aa Mangkel ciangin abil golin a pumgol a hih manin a tamzaw anawi sukin ki jang hi,  Leengkel ciangin neu-in cip a hih manin tanggjang mahmah anawizu leh asa cik in a tamzaw asa nekin kijangh hi.
  11. Zo ak
  12. Mang ak =cih namnihin min vawhpha deuh hang aa Zo ak ciangin acii asa cipin cik a hih manin tamman pha deuh aa , Mangak ciangin gol in asa peng a hih manin golbaih in zuaksumin a tamzaw in kijangh hi.
  13. Zo ui
  14. Mang ui
  15. Kawl ui =Zo ui ciangin a gilkhawng golpianin annek teenglo a hih manin thau-in tamman phadiakin asi asa zongh limdeuhse hi, Mang ui ciangingol ngeungau a hih manin inn ngak leh a hoih khawi in a tamzaw inh kinei hi, Kawl ui ciangin gawngin a gil neu geaigai in annnek teeng a hih manin ki deih ki duh phalo sezen hi ,uisa neten....
  16. Zosial
  17. Simhsial
  18. Sialvom
  19. Sialsan
  20. Bawngsial
  21. Zaangsial = cih bangin kikhen aa Zosial ciangin zolambek utin cinh nopzaw deuh hi, Simhsial ciangin simhlam bek utpha deuh aa cippi leh thopeh nisa khasa thuakzo zaw deuh in cinh hak mahmah hi, Sialvom cih ciangin vombekbak takpi in tho leh cippi inh duhpha deuh aa sial dangte lakah zongh a guallel penbanah asa zongh limlo zaw sese hi, Sialsan cihciangin a sanzeza hilo in a mul uh sansuah hiauhiau a muluh tomin thau baih pha deuh uh a hih manin asa zongh limdeuhse hi., Bawngsial ciangin atunga ii gensa banah asa zongh limkhollo in ngalhat mahmah hi., Zaangsial ii ciangin gamsung gammaang tuulak bek ah om uh aa hatmahmah in inn ah ki khawi theilo in iipu/pa te inh a matnop uhciangin kipithawi in Zaangsialman cinn kidemhna in nei uh a hih manin a minthang mahmah hi...
  22. Innzuu
  23. Zutang
  24. Zulei
  25. Cikpi
  26. Sansimn
  27. Heeimam
  28. Zusan =cih bangin khen hangh aa Innzu ciangin vom ngiaunguau cih bangin kobawl hanga khuasungbek ah gamtanguh hi, Zutang ciangin gamsungah gamtanguh aa a awmpaak leelaa asa lim mahmah ci-in asa nete inh gen uh hi, Zulei ciangin gamsungbek ah omuh in singkung lopa mehgah meh teh ne uh in asa nekin a tamzaw inh ki kap kiman hi, Cikpi ciangin a muksau in zumzeuzau aa agimnam sia mahmah in siahill bangh peuh in thucinn in khanglui ten nei uh hi, Sansimn ciangin neumahmah aa sanngikngek in ithuai phial zawzen aa niklak vankawmpeuh ah gamta uh hi, Heeimam ciangin gamsungbek ah gamta in a lomlomin kikhawl uh aa a kua thukmahmah in asa nek dingin a duh ten leizon thei uh hi,,,,paunak ah Heeimam kua na bang helhal zizen vua kici thei in picing lawhcing tam cihna a hihi. Zusan ciangin inn sung khua sungmahah gamta in siangthopha deuhci-in kigen aa asa zonglimlel ci-in gen uh hi,innzu leh zutang te mahtawh a zia uh kibangh hi,
  29. Sakol
  30. Kawlsa
  31. Gamsakol = cihbangin khen hangh aa Sakol ii cihpen ei Khamhtunga te hipha deuh vanpua bekin kijanga lamtopai hat mahmah hi, Kawlsa ii cih ciangin Sakol kawlzaang/nisatna a te hi-in a tamzaw lengkai in kijang a hih manin Ei khamhtunggamah vanpua in kijangthei lo a hih manin ki deih pha lose zen hi,,,,Gamsakol cihciangin gamsungbekah omin inn leh lo khuasungte ah kijangtheilo a hih manin a etlawm bekin kimu thei hi,
  32. Ngal ciangin namnih bekin khenhangh aa Ngal leh Ngalvangh cih a hihi, Ngal ciangin asa limin gol a hih manin matding kiut mahmah hi, Ngalvangh ciangin neu-in leilak buanlak peuh phulphulin asa limlo bek thamlohin namsia hi, Ngal khaat ci-in a upa te haa akam pangh tuak ah pophu let khia in ngal hapaak kici hi, hih a haapak te a kimuan uh ciangin tangtat nuamin a mahmah leh a mah a kimuan theihna dingin a kisinnna in khuaphiat sungin tungtunn vial sagih kimmkot manding tua hi leh kimuangin tanggtat ngambek kici hi,
33.  

Thursday 10 November 2011

KAMMAL TELL KHEHNA.


BELH TAKK CING = cih ciangin tha hatna leh vangliatna nei-a onghuh zo ongvaan zo onghuai zo dingin tha hatna a nei te kici hi.

ITHUAI = cih ciangin melhoih ngaihbaang pahtak huai pongin a sungtawngah sia ding maw pha ding cih ki khen thei tuanlo hi.

HAI'HUAI = cih ciangin asepna a piangkhia thu khat hangin muhna tawh khensat in genna hi-a hai' taktak hai' takpi cihna hilo in thu uanggenna leh neuseh neubawl thu hemn genna kammal a hihi.

MUAN TAKK CING = cih ciangin a sepnasa a bawlnasa tungtawn panin et theih muhtheihna tawh genna hi-a lungkipna leh lungkho-na ongpia kammal nasepna a hihi.

NGAIHBAANG = cih ciangin a nungta lai ganhing mihing te tungbek ah ki jang-a va khoih va lawng teekteek cihna omtuanlo in mitmuhna lel tungtawnin gen khiat kammal hi lel hi.

KHUI-SA = cih ciangin lunggimna tungtawnin ongpiang khia huihlompi khat hi-a ii sungpan in ongpai khia huih a hihi.

SUAN TAKK CING = cih ciangin vangliatna leh minthanna khat nei-in ong huh thei ongpan pih thei in teh cih lam etna tawh lunggulhna a hihi. SAAI-KAAK = cih ciangin na' tampi/khat sangin atamzaw lakah a ma adingin etkhat mungtup khat laknop khat nei-in koizaw koipen la ding cih khensat thei paklo in teelteel khel kawikawi cihna hi-in nidanglai in ii pu ii pi ten saaili/thal kapna pan in ongjat uh kammal keekzl khiam zel ngimzel khawlzel cihna kammal a hihi.

ET KAKK =  cih ciangin khatsangin a tamzaw naa khat omin tua lakpan a lak ding a hoih zaw thei nuamin tell et cihna a hihi.

ET TEH = cih ciangin a omsa khat zui-a ii bawl/a omsa khattawh kibang-a ii bawl/ a omsa khat tawk ki hiauhau-a ii bawlpen etteh kici hi.

CIANG KHIAH =  cih ciangin thu gui khat a hih kei leh naa khat inh thu/hu hau/hiau hau khat nei in tua pen ongkoi cipai hiam koi lamma nawh in koi ci dan hiam cih tawlkhat/tawmvei en phot/genpaklo in hoih/ki lawm ki tuak khat a saktakteh khensat genkhia botsat cihna hi-a thunei te jat theihbek gualzawhna kammal khat a hihi.

CIANG TAN = cih ciangin upmawh lopi in ongpiangvat/a piangvat/ hih suk ek cih te pen kiciangtan/ CIANGTAN kici hi.

VAN = cih ciangin a awngthowlpi cihna hi-a, munkhempeuh cihna a hihi.

GAM = cihciangin huangnei-in aipengnei hi/ciangtan/ciangkiahna khatnei-a ukna neihna nei hi.

GAMH LUAH =  cih ciangin a nei-pa/anei nu a sihciang/a omloh ciangin a neihsa khempeuh ngahna/lakna/neihtheihna/deihbangin jeek theihna thu ngahna neihna pen hi-a, aneipa omlai pipi in GAMH LUAH kici thei lo hi, a neipa omlai aa thuneihna a hih leh GAMH SUAN/ HINGSUAN cih bangin kinei ki gen kiciam teh bek hi...

AI TANGG = cih ciangin eitangg in thuak/a thuak nu/pa thuak tangg dingin thuaksak hihsak cihna hi-a thuak ding omnawnlo hi.

TANH = cih ciangin hmanpiakna hi-a, khialhna khatnei/a neikhat om/ei-asa hi-in ei huangsung panpai khia- in mi huangsungah va gamta va pai ,khialhna nei in tua hmanin va tan/hman va pia cihna a hihi.

LEI = cih ciangin ii deih khat lei/ ii neihnai loh khat lei/ii kisapkhat lei cihna hi-a hi zongh a nei khat mah om veve hi. ei-a hilo te....kilei....

MAWH SUT = cih ciangin a kimai sak thei dingte bek mawh kisut aa a maithei lo dingte mawh sut kul nawnlo hi, tua a hih mani ei mihing te inh tuni dong thu ngenzel lasazel ii omom pen mawhzelmawh zel ii hih man a hihi...

THUMM/TAUU = cih ciangin ii khialhna phawk thakin tell shishe ii hih manin ii laainatna a hihi.

GU = cihciangin a nei khat omin tua theih lohkalin lasim/hmanpiak kullo in valak saksimna a hihi.

ZONG = cih ciangin a omsa naa khat om-a a kimu thei ding te ki zongbek a hihi....

ITNA = cih inh leitung mite adingin aki tanggsamp mahmah kha khat hi-in kua-ma muhtheih loh itna laigil lungsim tawngpanin ongpiang/phul khia a hihi. Itna inh onglungtaai baih sakin ongheh baihsak thei hi,itna inh ongnun takpih thei in ongsihpih lawh thei hi, itna omkei leh kiamsukna manh thanna piangin leitung thupitlohna abawl tawh ki bang hi, itna inh onglungduai sakin ongmaitaai sak thei hi, Tua a hih manin itna ih neihna dingin thu te kim leh paam ngaihsut ek kakkul aa a jia leh a tongg tawh ki zui-in ihsep theih ding kisam a hihi....

GAUU = cih ciangin khaa khat hi-in mihing te a huh thei a kimulo sungpanin ongpiangkhia thu leh la te a hihi....gauu lel gauu zo cih bang omthei in hite pen mihing ganhing te nuntakna tungtawnin ongki lak khia thu leh naate a hihi....

KHUAL = cih ciangin kepna leh makaih panpihna onglakin KHUAL na hangin leitungah na khempeuh kilem ki makaih kipantah thei hi, hih ki khualna ii cih inh a thupi leh a kitangsaam pen itna ngaihna laaigil thusim hi-a mihing ganhing singkung lopa te adingin a thupipen a kisampen ki KHUAL na KHUAL na a hihi.....

Kizen = kizen cih ciangin a sepding a bawl ding thei,a sepna a bawlna tungtawn ah manlang gen baanglo sem mengmeng sem samsam zopak cihna a hihi.

Thursday 6 October 2011

KHUA DO THU.

Khuado Thu
Khuado pawi ih cih pen ih khua tek ah kumsial in anlaak khit ciang a kibawl ahihi. Pawi ih cih mahmah zong ei Zopau ciik hi lo a, Kawlpau pan ih ngah ahihi. Pawi ih zat nop kei leh zong “Khuado Bawl” zong kici thei ding hi. Ih Khuado bawl hun zong khua khat leh khua khat a hun ani kituak lo in, sim lam a tenggte pal deuh a zo lam a tengg te zekai deuh hi. Bang hang hiam cih leh ankung zong sim lamah pal zaw in zo lamah geei zaw a, an laak hun a kibat loh man ahihi. Anlaak kim khit lohin khua kido lo hi.
Zomite in mikang kha mah bang Zo kha simna a kimtak in ih neih hangin ih kum thak ni ih kum thak kha bang kha cih kigen cianna ciaptehna om nai lo hi. Tua ahih manin Khuado Pawi pen kumcin pawi in a sehna zong hi kha ding hi. Tua hi a kum thak kha pen Khuado bawl kha khitteh kha masa hi ding in kilawm hi. Khuado ih cih pen anlaak khit ciang a, kibawl pan ahih manin Anlaak Pawi zong kici thei hi. Tua mah bangin khanglui lai-in kum khat leh kum khat pen Khuado mah tawh na ciamteh uh a, Kumkhen Pawi ahih kei leh Kumthak pawi kici thei kawikawi zel hi.
Khuado ih cih kammal zong bulkan leng Khua cih pen ih khua tek mah a genna ahihi. Do cih kammal in a khiatna nih nei a, lengla do zin do cih kammal leh gal do ci-in hong bawlsia ding a hong pai hong simte do cih ahihi. Gal ih sim pen ei mau mahmah va pai a, va sim hi a, do pen galsim tawh kibang lo hi. Tua hi a Khuado a khiatna in zong anlaak pawi muak in ih khuabup in ‘khua a do’ ih hi a, khat lam pangpan leuleu ciangin hong bawlsia ding dawi leh kaute gal dona leh a omsa innsung bangkua a dawi leh kaute hawlkhiatna ahihi. Tua hih manin Khua Siansuah Pawi cih ding zong hi thei kawikawi hi.
Khuado khit ciangin kicidam tek ding cih upna zong nei uhhi. Khuado maa bangin khuado ciang a ding ci-in kiging kholin phit bang kilemh baih kha leh dawite in “ Khuado maa-in a ci nasak mengmeng ni” ci-uh hi ci-in upna nei uhhi. Tua ahih manin Khuado ma a lawplua a phitlep baih zong dik kisa lo hi. A tawpna-ah Anlaak Pawi, Kumkhen Pawi, Khua Siansuah Pawi, tua teng kigawm “Khuado Pawi” ahihi.
Khuado pawi bawl dan zong a mun a mual zui in kibang kim lo hi. Khua pawl khatte munah a khua "Tual" uh bulphuh in nungak tangval zaanhak in laam uh hi. Mun khatte leuleu ah tangval, tangvalnote khaam lup khopna ‘Sawmm’ bulphuh in kibawl hi. Inn tawm mahmah khuate-ah a khuabup in mun khatah a diakdiakin “Tual” ah lam khawmin bawl thei uhhi.
Atung a ih gensa bangmah in khua khat leh khua khat ani kibang lo hi. Akhua atui khualzin gamvakte hong tunkik khit mikim hun ahih theih liai leh khua phat khaliik hun khawng kideih pen hi. Khat veivei teh thusia lasia hong om kha leh ci-in hausa upa kikum diamdiamin hun lo phaat lopi a, ahih avaihawm cingtung zong om thei hi. Khuado ma-in nipi khat halin nithum sung taangko pa kiko sakin kitheisak khol hi.
Tu hun ciangin Zogamah Khuado Pawi vaai in nithum sung zum kikhak hi. Kawlte’ Tasaungdaing Mi Htun Pwe - Tadinkyut khalik ni a ma leh akhit zumkhak nithum sungmah kigeel in khua sim in khua kido ta hi. Tu dong ih Zogam ah ih Kumpite in Khuado zumkhak ni thum tak hong pia hi napi in, lo an laak baihna khuate ah anlaak khitteh Khua na do ziauziau thei uh a, tua zong Zomi khem peuh in a ni kibang sak kim leng hoih kasa hi. Tua hi leh kilung tuakna kilom khatna zong hi pah hi. Tua banah Zomite in Kumthak a nei gige ih hi a, tua kumthak pen October (Phalkha) sung hi pah ding a, ih Kum Thak pen zong tua kha sung mah ahih kei leh Phalkha khitciang a, a zom November(Nou kha) kha ni 1, ni cih bang hi thei pah hi. Tua tawh kisai Zo ulian thu neite in a khensat ding ahihi.
Khuado Ding Kigin Kholhna
Khanglui lai in a veeng a veeng in Sawmm kinei hi. Gentehna in; Saizang khuapi ah a veeng a veeng in a nuai a bangin sawmm kinei ngei hi.
(01) Luisuk sawmm - Pu Kham Kho Zam - Gualnam
(02) Innpi sawmm - Pu Thawng Za Khup - Sukte
(03) Liappi sawmm(A) - Pu Thawng Khaw Kam - Gualnam
(04) Liappi sawmm(B) - Pu Son Pum - Gualnam
(05) Cianlai sawmm - Pu Pum Zen - Gualnam Malneu
(06) Singzang sawmm - Pu Vial Pum - Gualnam
(07) Dawhdeuh sawmm - Pu Kham Za Nang - Songput
(08) Teizang sawmm - Pu Gen Suang - Hatlang
(09) Mualtung sawmm - Pu Neek Thuam - Tawmging
(10) Kongzang sawmm - Pu Luai Cin - Gualnam Munsuang
(11) Khuaphei sawmm - Pu Khun Pau - Gualnam Kikkai
Meilah laak Ni
Khuado tanggsuak ciang a det ding meilah a tawm pen nipi khat ma-in sawmm tangval te'n la khol uhhi. Meilah kipho keu in khuado kuan ciangin "tanggsuak" kipatna pan Sawmm dong a khomh ding in meilah lom hen in bawlsa in kikoih phitphet hi. Khuado madeuh in sawm tangvalte’n khuaibu zong uh a, a muh zahzah uh Khuado ciang aa tanggsuak meidet kipatna mun khuanawl ah phual koih phot uhhi.
Khuado zu ding pen antang in kidongin sawmm innteekte ahi zong, sawmm sung pan zusak siamte khat peuhpeuh a hi zongin kisawl hi. Khuado ma kha khat sap sungteng sawmm ah nitak sialin phit kilemh in kisin khol hi. Phitbu khatah anuai a teng kihel hi.
Phit Bu khat;
(1) A pan a un ----- nih
(2) A pan a eu ----- nih
(3) A dawng a un ----- nih
(4) A dawng a eu ----- nih
(5) A hual ----- li
(6) A telek ----- nih (kop khat)
Gamkhau Sat Masa
Meide sa aa mualsuahna dingin a tamzaw veihnam khau golpite kila in tua gamkhau len in kizawng hi. Mi khat leh khat a kigamlatna a kibang dingin laam nih halta ah veihnam gui khau a zang neu deuhte tawh akual(abil) bawlin kikhih bawk hi. Khuado meidet taanggsuah ciangin tua khau kikhihna kualteng len dimdiam in meide sa in hong pai diamdiam uhhi.
Khuado Ni
Khuado ni in inn tekah tangho kibawl hi. A nitak kauhawl khit ciangin innka tau tangzom khuam tungah a etlawm theithei di'n meilah detna ding kibawl hi. Kawlte Tadingyut meidet pawi kigin kholh mah tawh kibang hi.
Nitak khuamial nai 7:00PM hun khawng ciangin a sawmm a sawmm in a veeng a paam mi atam theithei zawn in amau khuado “taangsuak” kipatna ding muntek vazuan uhhi.
Khuaite Hal Phot
Khuado tanggsuah kipat ma in Sawm tangvalte in a khuai laak uh hal phot uh a, tua zawh ciangin khuaibeelte gua pum khat peuh tawh zawng in tanggsuak meidete tawh hong ton khawm uhhi. Khuado pen khuai laak tawh kithuah ahih manin, a veihnam khau uh pen “Khuai Khau” kici pah hi.
Khuado tanggsuah meidet ciangin, khuangtumpa leh sialki tumpa lo buangin meilah de kawmsa in phittum in a mau ciat kipatna san tek pan hong pai masa uhhi. A nungah nungak tangval numei naupangno te’n meide kawmsa mah in kigual ditdet in zui uh hi. Tua pen ‘taanggsuak’ ahih kei leh ‘mualsuak’ kici hi.
Nitak nai giat leh kua kikal hun khawng ciangin "taangsuak" hong kipan uh hi. Khua sungah sawmm (11) a om leh a vekpi mah in "mual suak" uhhi. Mun (11) ah amau zawiciat tawnin sawm tangval te’n khuang leh phiit tawh makai in mei desa in amau santekah taanggsuak uh a, galva pan muhnop mahmah hi.
Mi tampi muhtheihna kidawh kimna hong tunteh khuangsaan in minute (5) sung bang hongkhawl uhhi. Khuang leh phiit a zaknop takin a tum gi-in tum uh hi. Pengkul/Lawinget zong mut uh aa, zaknop in etlawmsak mahmah hi. Sawmm (11)te mualsuak tek uh ahih mah bangin khuasung teng khempeuh khuado meidet in taan zihziah hi.
Tua laitakin innpite inn (Khuahausate) pan kauhawl kipan in tua khitteh khuapih taangpi taangta in kau hawlkhia uh hi. Kauhawl ih cih pen innteek papiten, mei desa in innsung tengah tuga heiga tawi-in khuam citeng, kawmlak citeng beemh citeng sat kawikawi in, innsung pan innpua lamah hawlkhia suakin bikhalap atunteh, kau ciah o! na zun na eek nam sia ei! nazi nata kiang zuan o! na khua na tui zuan o! cih kawmkawm leh Awi!! Tai ei tai ei! ciah takpi mah ei! ci-in a tuga konglam denna phei hi. Thau neiten thau zong lawn uh hi. Tua sungteng tangsuakte meidet lah a ciangciang a munmunah kigual ditdetin khawl dide uh hi. Inn tekah kau kihawlkhia in tuga heiga lot teng leh thaulot ngeiingaii, otdekdak teng kithuahin khuasungteng aveeng aveengah kisa ziazua, kisa ngengngang hi.
Kau hawl khit lim mahin innkaa tau tangzom tungah meilah koih nang nahtang kuak tawh hoihtakin bawlkholhsa in koih a tua tungah de pah in, akilawm theithei dingin meilah tampi kigual ditdet in de thuah uhhi. Taanggsuakte zong tawm vei a khawlna pan damtakin hong kikhin ditdit in, a sawm ciatuh atun dong phiitmut kawm khuangtum kawmin paisuak uhhi. Sawm atun uh ciangin tawlpi khat mah phittum in laam uhhi. Nungakno naupangnote tawmvei khitteh a inntek uah ciah uhhi.
Khuasungah innsim a innkaa tek a meilah dette uh zong tummta ahih manin Khuado ni Dopini a man hita aa, innkaa pan innsung lam zuan tekta uhhi. Tua zawhteh khuasung liap dildialin Sawm neite inn lobuang daipah khiitkheet hi.
Sawmm tangval leh nungakte a gualnop zui-in zanhak thei hi. Ahi zongin khekleh thei lo in a inn tekah khuavak phetin a ciahkul hi. Banghang hiam cih leh a zingteh "Khuado Lawm Anneek Ni" hi a, a sawmm innteekte zong amau sanggam laiguizomte tawh kikaikhawm in amau Thalloh ahi Bangkuapite inn ciatah a omkhop uh kul hi.
Khuado neekkhawm sungin ih sungh ih pu ih phamawhte konlawh kullo in, unau sanggam tengin a innkuan un bangkuapite innah kikai khawm aa, amau neihzawh zahzah sago in zu alim theithei kikumin ne in om uhhi. A neite’n ninih nithum ne uhhi. Khuado lawm anneek sungin zu leh sa akicing bangbang ih hih theih zawh zahzahin ih pute ih zawlte ih lawmngaihte kikhol hi.
Khuado ni zingteh zingsang khuavak cilin zutak khum mahmah thawlkhat, tangho phel pawlkhat leh nilh sathau kengin nupite Dai (han/khan) va hawh uh hi. Dai a tun ciangin ni dangin kiphumlo ahih manin asisate luhawmte khawmtuah in ki-um sak pilpel uh aa, zutaakte tanghote va tah (pia) uhhi. A lu hawm zong sathau nilhsak uh hi.
Khangluite in ki-itna tua bang zahta-in na zangh uh hi. A man ciangin luhawmte beel golpi sungah hoihtak in seng kik uh hi.
Khuado La
01.
Do na lingling do na lingling e, gual in kumkhua do na lingling e
Gual in kumkhua do na lingling e Do (Lian Do) han ah nau bang va kap tang e.
Nau bang kap khau bang va ciah tang e, gual ih lenna taang na silsial e.
02.
Daidam a zal lawh nunnuamno, kumcin lenkhuang tawi ging naza nam, ging na za nam aw.
Kumcin kei khuangtawi ging na zak aa leh, ngaihno kei tongsuah siam na za nam, siam na za nam aw.
03.
Kum kikhen e solkha dang e, zin in vangkhua zonghen lawm aw e.
Zin in vangkhua zonghen lawm aw, siangsung tuibang sianghen lawm aw e.
04.
Kawltu tawi kumkhua ih khenna ningzu khum leh aisa aw e.
Ningzu khum leh aisa aw e, khan kumsawt ciamlai leng aw e.
05.
A nicin aa tutvum khawl lo dam in dawn aw nuam ningtui hi e.
Gual tatsa bang ih zuihna hi dawn lungsut ken san muangno aw e.
06.
A nuam belin bang a nuam bel hiam, zua lam lensialki leh khuang nuam e.
Zua lam lensialki leh khuang nuam zin lailen kal tangbang dam nuam e.
07.
Pupa gamzang tang kal khatah, tangkhat suan zong simtheihloh piang e.
Tang khat suan zong simtheihloh piang bang din sungnek ban ka sam hiam aw.
08.
Thang Ho leh Lian Do a sen sanggah e, a mikai e mi zaluang kai e.
A mi kai e mi zaluang kai e, khuakim kai e, lawibang thang na' e.
09.
Tuan pupate khan kikung kuaihna, ta lei lawm ningbel tui aw dawn ka cim lo lai e lawm aw e.
Ningzu sik bang ka dawn a lawm, len sesing bang kei ka gil lai, kei ka gil lai e.
10.
Pupa langlamh lenkhuang leh sialki, betloh in tulkei leh kilawm e.
Tun ningsak leh vangkhua nuamno, lello o lawm ka duang laikuai e.
11.
Ka mazap aa tul suanbawi aw, ningneek kalah nahzingno aw e.
Ningneek kalah nahzingno aw, miim leh sawm tang tualkhia no aw e.
12.
Lia leh tang gawl bang ki-um a, lai-ah lenkhuang ging ngaihno aw e.
Lenkhuang ging le zamluang ngaihno, galin donleng lunghehkai aw e.
13.
Kumkhen ningzu lunlai-ah e, kei hong buallah hi tang tun aw e.
Kei hongbual lah hi tang tun aw, singgamah lungzuang veng tun aw e.
14.
Tun sungkhat piang tang laizom teng, sinthu khat in tui bang luang leng e.
Tukawl tawi kumkhua ih do leh, pupa sinthu ih lelna hi e.
15.
Lenlai sinthu kumkhen lenkhuang, khang zamluang in kei hong phawng lai e.
Khang zamluang in kei hong phawng lai, lenkhuang tawi maimit aa tuang lai e.
16.
Tuan pupate khan kigui zopna, khangsawn te'n kumkhua ih do, ih dodo nuam e.
Ih do do nuam tuan sinthu zilhna, lenkhuang leh ciandal ih sai, ih sai sai nuam e.
17.
Pupa phuhsa kum khuadona, simsing bang gil den hen lawm aw e.
Simsing bang gil den hen lawm aw, khangsawn momnote’n, gia bang zuun leng e.
18.
Hong kitawi vua lia leh tang aw, pupa pianzil meibang theng kuan e.
Meiibang thengkuan pupa pianzil, nahzu bang puah dih ni guai aw e.
19.
Sian sinthu leh pupa sinthu, khang damtui bang gawm theileng kilawm pen e.
Kilawm pen e, pupa sinthu zong, tung Sianmang in nibang awi hi, ni bang awi hi e.
20.
Pupa phaksap zang dontual nenah, va bang laam zaideih ih khian, sing na dildial, luang na dildial e.
Luang na dildial nunnop paal lawhna, tuan pupate laukha'n zong, ahong zo diai ahong laam diai e.
21.
Pupa tuan sinthu lah zilvawi, tung Sianmang sinthu lah zilvawi e.
Sinthu phateng kaibang gawmvawi, momno eikhan sang kitawi vawi e.
22.
Kumkhen ningzu khum nalai a, khenta ning ngaih zalmang pha man aw.
Mangpha man aw Sian in siam hen, maikumah tuah ding kiciam vawi e.
23.
Kumkhen ningne seino gual aw, Siansiam tangbang damciat leng cing e.
Sial zatam leh lung ih zuanteng, nuaciang siat in, kumkhen tawh sen leh khawm ta ni e.
24.
Kum khuakhen ding pamciang tulta, nang na senleh kik ta lawm aw e.
Nang na senleh kikta lawm aw, gualgen vangthang sawtta lawm aw e.
25.
Kum khuakhen tulnah zingtah e, lawm aw kei lungzuan tawh zing khawm e.
Gual ngaih sialleng lun sumtualah, sialtam in mawng bang ei kan ta e.
26.
Kum kikhen e ciin sumtualah, tulvum zai awi kasa lawm aw e.
Tulvum zai awi lah hilo aa, lia leh tang lam siamno lawm aw e.
27.
Kum kalkhat haibang ih ngak ning leh aisa, nui hiuhiau laikuang ih um nun in nuam e.
Sian in kumsawt gamgua bang honghawi hen aw, kumsawt laikuang um dingin hong siam hen aw.
28.
Tuuk leh khal kikhenna dingin, lailen hong tualkum ta e ngaih aw.
Lailen hongtual kumta e ngaih, thangvan a zal lunggin hong tualkum mawh e ngaih aw.
29.
Mualdawn nahneu lahmei cimta, tungciang se-al pawl bang lawm aw e.
Tungciang se-al pawl bang lawm aw, kawlciang in vangkhua lumh lawm aw e.
30.
Lummei hong kai ciiciaii e khuavan nuaiah, tuk leh khal kidanna ding aw e.
Tuk leh khal kidanna ding lummei hong kai, khuavan theng leh khua dai lawm aw e.
31.
Kum khenna ding tulnah dawnsuangta, zolei lentang na dangta ngaih aw.
Zolei lentang na dangta ngaih, vaiva tongsuah kidangta ngaih aw.
32.
Kumkhen ningtuino kidawn e, kawi leh von Niang ngai ing aw e ngai ing aw aw e.
Kawi leh von Niang vang kong ngaih man, ka duang lo bang tul ing aw aw e.
33.
Si leh hing aw lawh zatam aw, kumkhen lenkhuang ging na za nam aw.
Kumkhen lenkhuang ging na zak a leh, ngaihno kei tongsuah siam na za hiam siam na za hiam aw.
Agelh: Amicih Pau

Saturday 1 October 2011

IH PASIAN HOIH HI.

Leitungah mihingin ih pian khitciangin Piangsakpa phatlo leh bialo ki tawm mahmah a hih manin hih a bia te inh kua bia aa kua paai uh hiam cih tawm khat ih en ding hi.


A diakdiak in ei tapidaw te inh Pasian bia ci-in na pasian kua hi-a koi ah om hiam cih ong ki dongh leh dawn hak leh gen hak ih sa mahmah hi. Pasian ih cih pen inh leitung leh vantungah a lianpen na khempeuh a hih thei te pasian ih ci aa a hi zongh in ih kawk thei lian kei hi. Tua ih kawk theih na dingin ih theih ih tel ding kisam masa in ih theih ih tel khit ciangin ki bia ki paai thei pan hi.


Pasian ii cih inh nuntakna ongpia thei in onglak sak thei hi, na te susia thei in khan tohna pia thei hi. Ih mitkha ah ih muh theih pak dingin mei pasian,tui pasian,ganhing pasian leh huih pasian cih bangin ih khen thei hi, a diakdiak in ei tapadaw te biak pasian inh HUIH Pasian hicileng khial hiteh cih na ding haksa hi, Bang hang hiam cih leh ni danglai ih pu/pa te inh khasiangtho inh ongho pih ci-in huih lakpan AW naza uh hi.A hih kei leh Moses bangh zong pasian ci in mei kuang tawh na ki langh hi, Ban ah tulai mihing pawl khatte inh gan hing Bawnglim a kipan ngasa,gul cih te na bia uh hi,ei tapidaw te ih hih leh Pasian bia thu ngen ci-in ih vandak to aa huih lak bek mah ih mu thei hi,kha siangtho inh ongho pih ci-in huih lakpan mahin ih thei ih za hi, tua a hih manin ih pasian inh HUIH Pasian hikici thei thu ongsuak na hihi.


Pasian cih pen a tomin ih tel kim theih nadingin a susia thei-pa, a piangsak thei-pa leh nuntakna/sihna lungnopna leh lungkhamna ongpia thei te peen pasian a hihi.


Pasian inh biak deih in phatngai hi, mite inh a pasian te uh a biak a paai uh leh sum leh paii neihsa lamsa te kengin bia uh aa ei tapidaw kici te ih hih leh ih guaktangin pai in thu ngen ci-in ih kam ih pau pong mawk hi NANG Pasian dingin kituat lecin na lung a kim mah ding hiam? gentehna in SHEN te bangin sahawk,lengmaw,leh khuai mei vak in bia uh aa tua bangte ih muh ciangin mi hing mitmuh na mahmah na ngawn ah a bia a paai takpi ong suak uh hi. Tua a hih manin hi thu te ih theih khitciangin ei khangthak te inh bangci biakin bangci paai ding ih hi hiam cih telthei pah dingin kong lam en hi.


Hi lai teltak in na simna tungtawn in pasian a cih teltak leh gennopsapah na hih manin Topa inh na lampi kong khak te onghon sak henla mavanna leh lungnop kicin na lampi ongguan tawntung ta hen....

WORLD CUP FOOTBALL OF YEARS

FIFA cih pen a sau-in Federation International Football Association hi-in,France kam a hihi. May 21 1904 kumin Paris ah FIFA kipan thei hi. Tulai tak a zumpi pen Zurich Switzerland ah omin FIFA khutnuai ah tuciang gam 208 kimawl khopna om thei hi. World Cup tuukpeng kidemna pen 1930 kumin kipan hi-in 2010 ciang a sawmlekua vei-na hi-in 1942 leh 1946 te ah galpi nihna hangin kibawl lo hi.


Hih tuukpeng kidemna ii kammal bulphuh inh For the Game, For the World ci-in et lawm mahmah hi. A khatna ngah khinsa teng;


1. 1930 ; Uruguay.
2. 1934 ; Italy.
3. 1938 ; Italy.
4. 1950 ; Uruguay.
5. 1954 ; W. Germany.
6. 1958 ; Brazil.
7. 1962 ; Brazil.
8. 1966 ; England.
9. 1970 ; Brazil.
10.1974 ; W. Germany.
11.1978 ; Argentina.
12.1982 ; Italy.
13.1986 ; Argentina.
14.1990 ; W. Germany.
15.1994 ; Brazil.
16.1998 ; France.
17.2002 ; Brazil.
18.2006 ; Italy.
19.2010 ; Spain.

ETTEH TAKCING PAWLKHAT.

Shakespear: Loneipa khat in Shakespear van a guk ciangin a van gupa kiman ding cih thei a, amah a van neipa kisungsia in loneipa a kimat se sangin London ah taizaaw ning ci a 1594 kumin London tung hi. A taina London ah Play gelh ding gelkhia a tua pan hong minthang hi. Tua hikei leh leitung in Shakespear theilo ding hi. Khatvei kamsiatna zong tuahphatna leh hamphatna suak thei hi.

H.G.Wells: Laigelh siam minthang pa a naupang laiin a khe kitansak kha a, kum khat sung vakkhia theiloin lupna tung a ngak hi. Tua san ah laibu sim zel a, a tawpna ciang laisim hong thanuam suak hi. A dam ciangin laisim hahkat in laibu hong gelhgelh a, leitungah laigelh siam minthang hong suak hi.

O.Henry: America ah Bank pan sum hawm (Cashier) hi a, a sum hawm siamlo leh a diklo in gamta cih kingawh hi. Kum 5 sung thongsungah kikhum a, tua san ah laibu simin, lai gelh kisin a, a suahtak zawh ciangin zong laibu gelhgelh ahih manin leitung mi minthang khat hong suak hi.

Madame Curie: Mi hausa tanu ahi hi. Mi hausa tanute zong lai a sim sak uh a, sang zong a kahzel uh hi. Tua banga numei sang kikahsak a sanggampa in haza a, a sanggamnu hangin a nu kiangah heh in anu a tawng gawp thei zel hi. Muhdah bawl in liit gawp zel hi. A sanggamnu in tua a theih ciangin nuamsa lo in Poland gam pan Paris khuapi ah khasia in taisan a, tua san ah a laisimna hong zomkik hi. Radium (Nuclear bomb bawlna in a kizang namkhat hi) lam a sinna hong zo to zel in a sawt ciangin hong lawhcing a 1911 kum in Chemistry pan Nobel Prize hong ngah hi. Leitung omsung kuamah in hih numei kamsia nu mangngilh ngei nawnlo ding hi.

Ei Zomi te zong …

NA' MINTE ONGKOICI PIANKHIAT HIAM?

Buk = buk cih ciangin tawmvei tawlngakh pakna hi-a, a tawntungin om suakna leh a ki mangden hilo hi.
Inn = inn cih ciangin a tawntungin a ki mangsuak ding hi-in ih nuntak sungin ih belh ih suan tawpna a hihi.
Innkaa = innkaa cih ciangin ni danglai in innpi sung lutma-in ki tawn kisiik phot a hih manin inn ma-in thuak innpi huh cihna a hihi.
Ha = ha cih ciangin ni danglai mite a kam kat uh ciangin a hu un' ha! ci-in ging khia a hih manin tua panin ih kamsunga om guhkang te ki dawk in Ha' a ci ih hihi.
Ak = ak cih ciangin patau baih cihna hi-in a patauh ciangin a aw'suah ak' ah' cihna tawh kisam a hihi.
Bawng = bawng cihciangin genhak, kisai theilo,kua mah thusim lo cihna hi-a a mel leh a gamtat zia tawh kizui-in kisam a hihi.
Sial = sial cih ciangin lungleng baih,lungleng leh khua dakin a mei tungsak in hamham a hih manin a omzia leh a mel tawh ki tuakin ki min vawh a hihi.
Kel = kel cih ciangin melneu in a mel neu-na tawh kituak in gap/ki gak/om mawh/phengphi a hih manin Kel kici a hihi.
Vok = vok cih ciangin nin lak tholak ah bual in tua a bual na ah a mukliip in a muk leh a mit a bil tawh kituak in hi vekvok a hih manin Vok kici a hihi.
Sakol = sakol cih ciangin ganhing te lakpan in mi hingte inh vanpua leh lengkai in jangmasa pen a hih manin sa khempeuh lakpan kol kibulh masa pen a hih man hi-in uk cip,ki tuncip a cihna a hihi.
Lawi = lawi cihciangin a luneu in a kii gol-a sau a hih manin a pumtawh ki tuak lo-in hakh/khua daak tanng siset cih bang omngei lo-in hi leeilawi a hih manin a ma omzia tawh kituak in Lawi a kici a hihi.
Ui = ui cih ciangin hamhat in a muh thak pepeuh a hih kei leh a lung hi mawh na khat ah ham pahpah in a mu masa mi na tawng kha a hih manin a tawt ciangin a mu masa mi ki gaih in ui' cikha a hih manin tua paisuak a hihi.
Zusa = zusa cih ciangin nin lak tho lak ah gamta in ni danglai ih pu/pa te zunek sa nekna ah an nengkia sa nengkia tawmin napai/gamta a hih manin Zusa kici paisuak a hihi.
Zawhngeu = zawhngeu cih ciangih a melneu in hi ngeungau-a a mulnel in a ham ciangin a aw' zawlin damtakin kaii pian a hih manin Zawlneu panin ongpai a hihi.
Bui = bui cih ciangin a mei tomin a mitbing a hih manin khua sau-pi mulo in a mit sangin a bil jangzaw a hih manin a sih loh na dingpi khawngah si thei in a nunzia tawh kituak in Bui kici a hihi.
Vot = vot cih ciangin gamsung ciklakh ah om a hih manin lawngkha/sukha leng vot dekdak in Vot kici ziau a hihi.A tuak masa mi inh a omna vot lua a hih man in a kha kisat in a ging inh vo!vo!vo! ci-in tua pan ongpai a hihi.

Zomto lai ni......

ZOMI NUMEI TE LEH LAI.

 

Pasian Thu Leh Zolai.

Pasian thu leh Zolai ongton khawm in J.H.Cope te nupa tungtawnin 1910 kumin Zolai a nei ki suak hi.Zomi ten Zolai ih neih zawh kum 50lom ( 1910-1960 ) sungin ih lai theih leh ih lai neih bulpi pen Laisiangtho leh Tedim Labu hi-a a nungah ZBC labu pibek a hihi. A hangpen leitung pilna a sinzo kitamnailo in tua sungpan in zongh Zomi numei te ki hel zonailo lai a hihman a hihi. A hi zongin Topa hehpihna tawh a nihna kum 50lom ( 1960-2010 ) ciangin pen leitung pilna a sin ih Zomi pasalte hongtam semsem mah bangin Zomi numei te zongh pasal te mah tawh kibangin sangkah hongtam toto in ih minam buppi in lai inh hong khangto sak aa, mi dangte tawh hongki kimto saksuak hi.

Zolai ih neih ih theih ma-in Zomi numei te dinmun enkik pakleng -lokho, singpua, annsu, annhuan, tuitawi, nausuak, naukem, vok an zong, vok an pia, teek te vaknang buukteep, lokuan kawmin khau khuuk kawm, vaiciah kawm in singpua khauphan kawmlaai, inntun teh singpaii khinphet pasal te dawnding zubel luup, man khinphet zingann ding su, tua zawh teh tawm khat khut le khe sil-in annne zasan meh cih tha dah cii zongh meh ngamlo, niksing mah tawh tulcil sa-in annne tutphah ah tu kha lo, ann a kikhamciang kuang le keu tengsoup, a zingsang ading vaimim a mindong uii-in a min dong ngak, khau kheek a hih kei leh khau phan, vaimim tol in lum, zingsang phalvak tuungin tho-in sing vazingpuak, ongtun teh nitak anding vaimim thunkhat su,tua khit teh sun ann ding ann umthun zing annne kuang nawhsil a manteh TU leh HEI,SENG mann in lokuan cihbang teng a hih manun manngei mahmah lo uh hi. Nipi ni tawl omding ci-in taiteh bungkhat bungnih bang su-in sunkam teh huan va khopak in a manteh singkang pua ci-in cihtawm pakding singkeu vapua lai-uh a hih manin vaipuak a zahnih bangin a nei a citak a lungduai Zomi numei te ahi uh hi.

Pasian hehpihna tawh Khamtung gamah Pasian thu ongtungin laisin theihna ding hun a om ciang leuleu in Zomi pasal te bek sang kikah sak aa numei te a hih leh numei leltak sangkah kulkei pasal nei dinguh hi lel bangmah in mangkei un teh ki cih san hi. Sangkah kha lo-in tua zawh hunkhat ciangin numei pawlkhat sangkah in numei khuavall pasal bangin om kicih sanin numei te adingin pen pasal neih TA neih leh innna louna semding te bek hi ci-in ki ngaihsun kha ngei hi.

Tua bangin a ki zahpih kawmkawm mah in Zomi numei ten onghan ciamin khua lampan na ngawnin ann guai pua in sangpi te ah ongkah uh hunkhat ongtungin mid-wife;nurse leh sangsia kumpi nasem cihte ong omta hi. Hi bangthu hoih te nu leh pa te inh a muh uh ciangin a tanu te uh sang ongna kah sak mahmah uh aa mun tuamtuam ah nasem in ongki om banah Zomi numei te zongh Laisiangtho sangkah kitam to pah in Pasian nasem zongh hong tam hi. Tua a hih manin Lai inh ih Zomi numei te onglamn to aa, Ih Zogam ah hi ta leh Kawlgam Vaaigam leitung muntuamtuam dongah suan leh muanpi in ongom thei ta uh hi.

Tua a hih manin mailam hun ah Ei Zomi numei te inh 100 ah 100 inh lai ih theih ding kisam aa Zolai Zopau theih na inh leitung midang te ongki kimsak na khat zongh na hisim gige hi. Zomi numei te inh lai ong thei uh hen la Zopau zolao ongthei le-uh a innkuan sungah kijang dinga tua pan in zongh Zomi te khantohna lianpi ongpiang ding na-na hihi.

Tu mahmah in enpak le hangh Zomi numei laklawh pawlkhat Kawlpau thei sunsun te ciang'a mau leh a mau kiteisak hikisa uh in Zomi pasal te Zomi innkuansung don-in en nuampha nawnlo vial uh in namdang te khutnuai tungin sila bangin a tung kitam mahmah ta hi, A hang inh ei sangin midangte inh lai mu/thei masa zaw uh in En lai tawmmu in tawm ih theih ciangin ki khua daak thei pan aa ih lai theih tawmlua a hih man hi-in mi dang te van leh lei bangin ih ngaih sut khak man hi-in ei lungsim puaktakpi na ngawn hangtak in semngam lo in midang te muang in a belkha kihi ta zen hi.

Tua a hih manin mai lam hun ah Ih Zomi numei te inh lai ong theih ding uh thupi mahmah aa a neu a lian inh ih hanciam pih ding a hihi.

Zomi a kua makhempeuh ih biak Topa Pasian inh a thupha ongbuak sukta hen...

Thursday 22 September 2011

Na' te Omzia leh a Lawhdan.

  1. Nahtang = bankhat...nahtang cihciangin a kungpi a gennuampipen hi-a khanglui ii pu/pi ten nahtang leh ban khat naci sese uh hi...thakhat thu/vatnop/viknop/thunem/genhaklo a cihnopna uh a hihi.
  2. Nahtang = Khillkhat ...
  3. Nahtang  = gappkhat...
  4. Annteh = lomh khat...
  5. Annkamm = sipkhat.....
  6. Maiteh = sipkhat....
  7. Ann = thuunkhat.....
  8. Ann = thuk khat...
  9. Be-ik = umkhat..
  10. Buh = sukkhat.....
  11. Vaimim = sukkhat....
  12. Cii = mehkhat.......
  13. Ga = buhkhat...
  14. Gataam = tolkhat...
  15. Gatui = keu khat
  16. Maaigah =  gui khat....
  17. Ummgui = phungkhat......
  18. Haikung = pakkhat.....
  19. Haigah = minkhat........
  20. Sathau = kankhat...
  21. Taang = vuihkhat.....
  22. Taang = vawhkhat.......
  23. Vaimim = tuhkhat.....
  24. Vaimim = pakkhat..
  25. Lo = pawikhat....
  26. Suangkua = pakkhat
  27. Phuitong = ngumkhat
  28. Ballpi lungveei
  29. Buhcii = vawh khat
  30. Buhno = suankhat
  31. Vaaimim = uuikhat......
  32. Zasan = gawikhat.....
NA'TE LAWH DAN,
  1. Api ataal, Api anou
  2. Akpi aktal,
  3. Alian aneu, Asi ahing,
  4. Ana asaa, A liim a al,
  5. Asa akhing, Asia apha,
  6. Avom akaang,
  7. Guta buluh, Guta saakvaak,
  8. Inn leh lou,
  9. Kuang leh keu, Khawi leh vulh, 
  10. Khut leh khe, Lou khawh singpuak,
  11. Leei leh haa, Luu leh taw, 
  12. Limn leh meel,
  13. Muk leh kamm,  Mit leh nak,
  14. Mual leh guamn,
  15. Nikten puansilh,  Nuam leh dah,
  16. Nik leh puan 
  17. Nat leh sath
  18. Pii leh pu
  19. Simh leh mall, simh leh zoo
  20. Suk leh too, Sih leh hman
  21. Tuu leh heii, Tuu leh ta,
  22. Tuu leh kell
  23. Uu leh nau, Um leh beel,
  24. Ui leh kell,
  25. Vaimim leh gataam  
  26. Zuu leh sa,  

Holiim.

Holimn ii cihciangin it leh ngaihteng tukhawm-a thu hoih kikup khopna a hihi. Thupi ta leh thupi ta kei leh utteng genin nuamtak-a khawlkhawm aa pauna kihona thuki genna hi-in a tomin thu sia la sia omlo in ut bangteng ciak ngeiingaii ( kamnuam/paunuam ) cihna a hihi.

Sunday 18 September 2011

Golhguk.

Golhguk cihciangin piasim/kua-ma theih loh kalin huhna ngetsimna a hihi. Golh cihciangin a awngkawmkal ah guang cihna hi-a anan-na a hihi. Guk cihciangin gu panin ongpai hi-a simtat kua-mah kithei saklo,ei neih loh mi-ate hihsim/bawlsim cihna hi-in simtatna onglak kammal a hihi.


Tua a hih manin ei hih theih loh ei hih zawh loh midang khat inh semthei bawl thei in ki dempih ii neihna ah ii gualzawh na dingin a ki jang silpiak sim tuamtuam peen Golhguk kici hi.

Monday 5 September 2011

Gupkhiatna,Hotkhiatna,Tatkhiatna.

Sanggam te-aw hih thulu thumteng leitungah tawmvei ii nuntak sungin telin/khenthei in ii nuntakpih theih ding deih ka hih manin teltakin ongat khia ka hih zawklam nongphawk sak masak dingun deih ingh.


Gupkhiatna/hotkhiatna/tatkhiatna ii cih inh bang a hi hiam? A koi cite gupkhiatna/hotkhiatna/tatkhiatna kici hiam? cih a tomkim cingthei pen dingin tawmkhat ensuk dih ni.

Gupkhiatna ii cih inh gumkhia panin ongpai hi-a itna leh ngaihna onglak hi, Zota leng lel ta leng,thu nei zo ta leng thunei zota kei leng ii it ii ngaih khatpeuh kigum thei-in ki laainat mahmah thei hi.A hizongin gumkhia cihciangin eithu neihzawhna ong lak sese-in man neilo/manpia lo itna leh ngaihna/laainatna lianpi tawh sepkhiatna hi-in golhguk na( zuau thu ) zongh a kijangthei nuntakna-nei ganhing mihing mawhna khialhna a nei te tungbek ah kijang thei thu a hihi.

Hotkhiatna ii cih inh cihmawhna panin ongpiangkhia kammal hi-a, it ta leng it ta kei leng, laainat ta leng laainat ta kei leng a ki jangkhia thei thu hi-in tuahkhak thu tawh akisai lam a hihi. A cih mawh laitak ki honkhia thei bek aa a cimawhlo pi kihon khia thei lo hi, Tua a hih manin hih hotkhiatna ii cih inh seplai tak hih laitak bek onglak in a tawntung/ahunsim/ut bangbangin a kijangkhiathei thu a hih lohlam phawk thak ni.

Tatkhiatna ii cih inh a lian mahmah nasepna kalsuanna hi-in thu neihna leh gualzawhna onglak hi.Hi tatkhiatna ii cih inh leitung ganhing tuisungsumpiang hita leh vannuai na' khempeuh tungah a ki jangthei thu a hihi.Tua a hih manin neih thu leh deih thu bek tawh ki nahvawh thu hi-in a lian mahmah nasep khiatna onglak hi.

genbehna; tulai khak thak/pasian um pawl khat te inh thu a nget uh ciangin honpa leh gumpa Zeisu min suangin kongngen hi ci thei hi, hi zongh bel diktei napin kicing tatak lo,,,leitung a hih manin a kicinglo a om kawmkal panin a kicing thei pendingin bawlding hangh aa tanpa ci zaw ding hi hangh cih a thakin ei leitung miten ii theih ding kisam hi.

    Laisim mimal khatciat a telkim thei dingin huhpa khasiangtho inh na'ongsem suk ta hen.....

Tuesday 16 August 2011

Unau Sanggam Bawldan.

Mi hingte inh hunpi thum ii nei-a Suahni, Kitenni/zineih/pasal neihni leh Sihni cihte a hihi. Ih theih pakdingin hi tengthum lakah Zineih/Pasal neihni a thupi pen hi ci-in ciap teh dingin deih ingh,

Banghang hiam cih leh ii suahni in en theikha lo hihangh,ii sihni in zongh en thei khalo hi hangh, ei theih khak loh pen ei adingin a mawkna hilel hi, Tua a hih manin ii zineih ii pasalneih ii kitenni pen ei lah om milah om kim leh paam tawh kinungta khawm a hih ,manin thupi mahmah hi, Tua a hih manin tuai lai khangno ten na zineih na pasal neih ni-uh thu pitakin na bawl ding uh konghan thawnpha lai hi.

Kiten Ciangin Mopii-te Theih Ding,
  1. Saman/thaman ci-in Danghkaa pek 4 kilui-in niangtui ki awm hi.
  2. Mokha ten gankhat onggawh in tua pen paisa kici hi.
  3. Danghkaa pek 4 leh a vok gawh/agangawh pen a man a kikim hi-in tua pen deihloh penin kikhen na khat ongneih khak zenzen uh leh a ki sidin ding a hihi.
  4. Molei ciangin kigo sa pen Sialkhuph sa kici hi.
  5. Moman pen Sialpi khat hi-a a sumin .......................ks. 200.00
  6. Sialpi nuta ci-in a sumin...........................................ks. 250.00
  7. Sialpi leh zabow ci-in a sumin..................................ks. 300.00 a hihi. Hi sumte pen a sial manzah hi-in a sum ii neih kei leh a Sial in zongh ki keng thei-a a Sial ii neih kei leh a sumin zongh ki keng thei hi, A hi zongin tuhun ciangin langnih thukim na tawh vai khempeuh a lemtangtheithei dingin ki vai hawmthei ta hi cih zongh phawk dingin deih hangh.

Monday 15 August 2011

Pasian Bawl Khenpi Nga-te.

  1. Vantung leh Leitung
  2. Singkung leh Loopa
  3. Sisan nei-a a pau theilo namte
  4. Huihpi leh Guahpi/Mei
  5. Mihing te
Vantung leh Leitung.

A kipatcilin Pasian inh vantung leh leitung a piangsak hi, Piancil 1 ; 1, vantung leh leitung a pianma-in a awngthawlpi hi-a atung leh a nuai,a nin leh a siang a ki khen theih na dingin Pasian inh vantung leh leitung a piansak a hihi,

Singkung loopa.

Pasian inh vantung leh leitung a piansak khitciangin a hawmpi hi-a a et lawmdingin singkung loopa ni/kha aksi te a piangsak hi, Hi ni kha aksi singkung loopa te a piansak tungin a hoihno tak leh a kilem takin om uh aa leitungah mawhna onglut ciangin khat leh khat kituak nawnlo in buai na leh nawngkai-na tampi te ong omsak ta uh hi, Tua banah Pasian piansak bek a hilo leitung mawhna hangin ong piangtowm singkung loopa tampi om hi ci-in mipil te inh genbeh uh hi.

Sisannei-a Pautheilo Ganhing Te.

Sisannei-a a pautheilo ganhing ii cihte inh tampi gen beh kullo dingin ka um hi, Gtn, Bawng/Sial/Kel cihte hi-a a hizongin higan hingte sungpan in pautheilo in a hi zongin mihingte pau thei/omdan khawldan thei cihte tampi tak om hi, Gtn, Zawng/Kii/ Sai/Ui cihte hi-in tua banah Pasian inh mihing te nek theih ding leh nek theih loh ding cihte ongkhen sak lai hi, Enpak le hangh Pasian inh a genna ah sa siang leh sa singlo ci-in na gen-a sasiang te inh eknel haii in a khecin/akhe kaa nei te na ne dinguh aa sa sianglo te eknel haii lo-in a khecin/akhe kaa lo te, vasa nam a hih leh tanggai nei te/ tuisung ganhing nam a hih leh lip nei/phee nei namte cih bangin thu um ei tapidaw te adingin ongkhen sak hi.


Huihpi leh Guahpi/Mei.

Huih pen mihing ganhing singkung loopa te nuntakna hi-in a sia a pha piangsak thei hi, Ni danglai in Abraham/Moses cih te leh ii pu ii pi te hunlai in a pasian uh hi huih tawh na kilangh in aih keh huih lakpan na kilangh hi, tua mah bangin dawi/sikha a cih te uh zongh a tamzaw huih lak mah pan kilangh in huih lak mah ah mangkik hi, Tua a hih manin hih huih inh nuntakna khempeuh ie pupi bul pi khat a hih na ongki langh sak hi.Huih tawh kinungta in huih mah tawh kisi thei cih a tomin phawk dingin deih hangh.

Guah ii cih inh leitung piancil in ongpiang hilo in ongnung pian a hihi, Laisiangtho sungah a gendanin leitung piancil in guah omlo in daitui dainom bek om hi ci-in gen hi. Tu lai mipil ten a gen na vuah tui sungpan in tui khu te kahto in van ah a vot leh asa ongki hel/tuah takciangin guah ongpiang hi ci-in gen hi. A hizongin ei tapidaw te Pasian inh guah zusak thei hi, Laisiangtho sungah gen hi en inh mualdawn/tuipi mong khat ah meivom/meilom khat na mudinga manlangtak in na ciah hangin guahzu inh onglap ding hi cih na gen hi, Hih inh Pasian zuksak guah a hihi,

Mei ii cih inh zong nuntakna nei-in nei ta kei leh leitung nate a susia thei mei hi-in a bawl hoih thei mei a hihi. Ni danglai in Israel te Pasian ei Pasian Meikuang tawh na kilangh ngei hi, Pasian heh mahmah in Moses nungzui pawl khat meitawh na kanghlum ngei hi,Mei omkei leh kinungta lo-a mei tmlua leh kisi kisia thei hi.

Tua a hih manin hi' Kei mimal muhna ah Huih tawh Guah tawh Mei tawh a kibangh piankhat hi-a Laisiangtho inh pa/tapa/khasiangtho a cih dan mah a hihi.


Sunday 14 August 2011

A Ciapteh Huai Thusim Te.

  1. Laisiangtho sungah sagih( 7 ) cih 230 vei om hi.
  2. Calvary cih khatvei bek om hi. Luke 23 ; 33
  3. Zeisu inh Laisiangtho mun 32 vei hman hi.
  4. Laisiangtho bu leh Isaiah kikim hi, 66 tuak,
  5. Laisiangtho sungah Aktui cih munkhat bek ah om hi, Job 6 ; 6
  6. Laisiangtho sungah Pulpit cih munkhat bek ah om hi. Neh. 8 ; 4
  7. Laisiangtho sungah mithau peenpa Eglon. Judge 3 ; 17
  8. Ta' tamnei pen Rehoboam, zipi 18 leh zino 60 nei-in tapa 28 leh tanu 60 nei hi.2khang 11 ; 21
  9. Laisiangtho sungah Bawlung munkhat bek ah om hi, Isaiah 22 ; 18
  10. Laisiangtho sungah Pasian inh cihi cih 2500 vei om hi.
  11. Laisiangtho sungah Beh cih 36 vei omin Khangthu 221 vei om hi.
  12. Laisiangtho sungah Sisan cih 406 vei om hi.
  13. Laisiangtho sungah Pilna 2122 vei om hi.
  14. Laisiangtho sungah Inn cih 2256 vei om hi.

Saturday 13 August 2011

Mihing Piandan Nam Nga.

Laisiangtho umlo te gen bangin ei tapidaw te inh ii umkei hi. A maute inh a hih leh Zawngpanin mihing ongpianghi ci-in pawlkhat te inh gen uh hi, Ei tapidaw te ii hih leh a nungta Pasian' Van leh Lei' a sunga om naakhempeuh a bawl Jehovah Pasian inh ongbawl hi ci-in a umte ii hihi.

  1. Pasian inh tungmann tawh milim bawlin a nak vangsungah A Hu muamsuk-a mihing ongsuak in a min dingin Adam a phuak hi. Piancil 2; 7 ( Adam = mite pa,  mi masa )
  2. Pasian inh Adam a nakguh khat la khia in tua tawh Eve a bawl hi, ( tungmann kijang nawnlo hi.)
  3. Pasian inh tungmann leh nakguh jang nawnlo in Adam leh Eve thupha pia-in a mau ki kholh( kithuah/lumpih/lumkhawm ) natawh Kain a piang hi.
  4. Tuhun mipil te inh nau neih theihna tui te la in gawm khawma midang(ganhingsung) khat sungah guangin a suahciangin a nei te pia kik in mihing a piang hi.
  5. Hi teng banah tu hun mipil te inh nau neih theihna tui la-in gawmkhawm uh-a mihing a golsa-in libang suah thei ta uh hi. A hi zongin Pasian bawl bangin nu mei leh pasal a deih bangun bawl thei lo uh hi.

Thursday 4 August 2011

Hun Sim Dan.

Pupa Hunsim

Khanglui I Pu i Pa te in, hun leh mun tawh nuntak na leh zia te zilh uh hi. Hih pen Pupa Ngeina kici hi. Nipi khapi leh aksi teh tawh hun na seh uh a, nuntak na zilh uh hi. MIhing nuntakna pen, nipi khapi te leh aksi te in ong siam thei hi cih um hi. Khadet kha man leh khaliik khamial(khamang) tawh na sem uh hi. Khaici tuh ahi zongh in, satat dan a hi zongh in, nasepna khempeuh ah ni leh kha leh khua hun luanzia en phot uh a, na sem tanghtangh uh hi. Gentehna in, Kha liik ciang in, gamsa te mualtaang lam ah ut phadiak uh ahih manin, sa beng le hang, mual lam neh zawh deuh ah sa om cih ki thei hi. Khaman lam ciang in, gamsa te zongh kuam leh luineh lam mah ah bu suk pah se uh hi. Gamsa leh vasa te bek hi lo, nuntakna nei khempeuh mihing zongh a kihel, ivek in, nipi khapi leh ukpi, vanpikhupzal phasiam' ziak in a nungta i hih lam na ki thei uh hi. Khanglui i Pu i Pa te in, tu a i neih, 'kumzalom', centuri cih na neilo uh hi, ahih hang in,,,,kum 76 ciang in 'kumzabiik' khat ci in na ciamteh uh hi. Hih Kumzabiikpi khat pen khangthum (3 generation) sung sawt a, Kumzabiikpi 10 vei ciang in Zamhun ci in na sam (ciamteh) uh hi. Behiangkum cih zongh na nei uh hi. Belitun kum. Kawlmim tunkum, Beik tunkum cih bang in, a kumkum in kikhel cih te zongh na thei uh hi. Zingsol leh nitak sol kituahkum Cingkhup leh Ngambawm kituah kum cih zongh na nei uh hi.

Pupa' Nisim dan

Pupa te in, 'nikhat' a cih uh pen, 'sun khat leh zan khat' ahi hi. Tulai hunsim tawh hi leh, nai 24 nikhat a hi hi. Pupa te in, ni khat sim uh ciang in, Zingsang khat pan in zingsang kik ciang a hi hi. Nikhat i hun te pen, Phalvaktung, Nisuah, Vaihamsang, Sunkim, Nikaai, Nitum, Sanggammelmak, Zan, Ipsip zankim cih bang in khen kua in na khen uh hi. Khen nih ki suah thei a, sun leh zan nikhat ahi zongh in; khen li kisuah thei a, zingsang leh nitak, sunkim zankim cih in zongh hunli in ki khen thei hi. Khanglui lai in, hun sim a tompenpen pen, lungtang kisai tawh na sim uh hi. Tua ban ah, tuibuuk muamtam kaal. Anhuan hun leh vaiciah hun, vaikuan hun pen, lim, niliim tawh hun na sim uh hi.
Akhuan, akkhuang tawh zongh hun na ciam teh uh a, Akmasa khuan, Aknihvei khuang, Akthum vei khuang cih tawh na zingtho uh hi. Akmasa khuan pen, tulai zingsang nai3 kiimpawl hi a; nupi te in vaimimciim ui ding in zingtho litlit ta uh hi, akmasa khuan a a zingtho te pen, nupi zingtho lol te hi. Akhnihvei akhuan ciang in, naupang a lol te zongh tho nuam mahmah uh a, kapkap a hih kei leh lum thei nawnlo uh hi. Akthumna a khuan ciang in, zingsang khua ong vak ding hi a, innkuan kim in a damkim nak leh kitho tek ta hi. Hih akthumna khuan ciang in, ni khat ong lut kik ding in ki nei a; tua mahsiah pen, zanni (yesterday) cih in ki ciam teh hi. Bang hang hiam cih leh, ni khat cih pen, 'zingsang khat pan zingsang kik ciang' ahihna ki langh hi. Zanhun te ong bei na ding, dawi leh kau te a omna ciat ah a ciah na ding in Aklui te khuang in, thum vei vilvel a khuan tak ciang in, zan hun a zangh dawi leh kau te a khua leh a omna ciat uh ah a ciah ciat uh hi, ci in pupa ngeina ah kizangh in ki um hi.
  • phalvakhun icih- zingsang nai nga leh nai guak khau vak hun sung teng
  • nisuakhun icih- khuavak siang sitset pan nisuah khit hun ciang
  • vaihamsaanghun icih- nisuah khit pan in vaikuan nunung pen te' vailo kuan hun dong- zingsang nai sawm sat ma siah
  • sun- vaikuan ding teng kuan khin ta, ni sa ta- sun nai sawm pan sun nai thum kikal sung teng
  • nikaai -sun nisa veva teng veng pian ta, vai ciah ding kithawi nuam ta- sun nai thum pan vaiciah hun nai nga, nai guk nai sagih dong
  • nitum-vai kiciah ciat ta; tungsunni mual ah liap in, ni in ong kheng ta, ni daai ta, ni tum ta
  • sanggammelmak-nitum khit nai sagih kiim pawl, zan lut ding hi ta, mel leh lim kitel mialmual nawnlo hun, khua lah mial cip nailo deuh
  • zan-nitak vai kitung khin tek, khuamial, nungak tangval te lawmhel, zawl hel in vak ciat uh,
  • zankimihsip- zan nai sawm leh khat pan zingsang zan nai 2 kikal; mikim ihmuh khipkhep hun sung te a hi hi.

Pupa' Kumsim Dan

Khanglui i Pu i Pa te in, hunsim leh, khaici tuh khaici vawh, khaici pawi hun pen, kum khat i kha leh ni te tawh teh in sim in khaici pawi in tuh uh hi. Tua hunsim khasim te leh nipi kall sim te tawh nsem uh a hih manin nasepna teh ah cilgil in, hun leh khuahun kim leh pam zia tawh a nungta a tei velvel te, ki zahtak mahmah a, thudot in ki nei hi. Khanglui khasim dan pen, Kum khat in hun sawm om hi. Bang hanghiam cih leh, Khutme sawm, kheme sawm i nei a, alang uak nga ta a pha tawh na bulphuh uh hi. Behiang kum a cih ciang in Kum khat in Kha sawm leh kha khat (11) pha hi. Kumta kum thum kizom khit a kum lina pen Behiang kum kici a, Dota/Dopikha khanih suah hi. Akik Behing kumkik pen, tua tawh a kumli kiik ciang mah hi a, tua a kik ciang a, behiang kum pen, No/Kaukha pen khanih suah uh hi. Hi bang in, Dotakha leh Dopi kha pen, Kum giat ta ciang in kha nih in ki zangh paisuak a; tua bang mah in, Nokha leh Kau kha pen Kum giat ciang in khat veita khanih mah kisuah zel hi. Tua kum behiangkum te ah, kum khat kha sawm leh kha khat a om bek hi. Tua lo te ah, kum khat in kha sawm ta ahi hi. Hih pen, Tanglai Khanglui Pupa' Ngeina, Samsuanbiakpiak, Minamcinhuam Eimi te' zat hunsim na te ahi hi.

Pupa' Khasim Dan

Khut langkhat ah khutme li leh a gol khat tawh gawm a vek in nga; Kheme te zongh tua bang mah; Khut me leh kheme teng gawm sawm nih pha a, a meng dang khat, Lu ahi zongh in, pasalte'van (zangh) ahi zongh in, meng khat tawh gawm beh a, sawmnihleh khat (21), malsim 21 thupi sak mahmh uh hi.. Hih 21 bulphuh in, ni 21 khit teh, ni sagih tawh gawmbeh a, thupi ni sagaih (7) tawh kigawm (21) pen ni 28 ong pha a, hih zongh khakhat a cih ni sawmnih leh giat (28) ong suak to leuleu hi. Van-uk, Lei-uk, Tui-uk Ukpiuk thum te sagihvei kituah a, tua zawh teh khabei hi. Hih pen ni thum sem in, ni khat zangh a; tua bang sagih vei a hih ciang in ni 4 sagih vei ong cin ciang in Khakhat i cih, kha liik kaht leh khaman khat ong cing to na hihi. Jews' te zatdan tawh ki nai hi. Jews' te in, Religion calendar leh civil calendar nei uh a kumkhat in kha sawm leh kha nih koi hi. Tuhun khangthak Eimi' te' kha zongh hih Jews te zat dan tawh kibangh hi. Kum khat in kha 12 i nei hi. Hih pen Gregorian calendar tawh i etkak ciangin a nuai a bang a hi hi.
  • Theinosih Kha(December-January)=Kha nga kha
  • Tun Kha(January-February)=Kha guk kha
  • [Dota Kha(February-March)=Kha sagih kha
  • Dopi Kha(March-April)]=Kha giat kha
  • Zing Kha(April-May)=Kha kua kha
  • Gam Kha(May-June)=Kha sawm kha
  • Tangsih Kha(June-July)=Kha sawmleh kha khat kha
  • KhuadoKha(July-August)=Kha sawm leh kha nih kha
  • Phal Kha(August-September)=Kha khat kha
  • Tang Kha(September-October)=Kha nih kha
  • [Noo Kha(October-November)=Kha thum kha
  • Kau Kha(November-December)]=Kha li kha

Khasim dante atangthu kibulphuh

  1. Theinosihkha- hih hun in, khuadam lua in, anno singno te khuavot leh vuuk tawh hingzo lo a, thei no lono te deugawp in gawcip hun ahi man in..
  1. TunKha- hih hun in, khuadam lua in, puaza puanbu te tawh, meikhaw tawng leh kultawng, innsung tawng ah ki tuntun nuam i hih manin...
  1. Dotakha/Dopikha- Hih hun in, Lawmannek, Sial sawm a kisawm a, Zin leh leng te kido a, kial leh dawi te kido in, gamsung kido ahih manin...
  1. Zingkha- hih hun in, lono kik a, gamsung hiin,niing gawp in, sikha leh ngalkhawhang tam in, dawite' kha zongh ki ci, hi, gamsung kigiak ngam lo hi...
  1. Gamkha- hih hun in, gamlak no dildial ta a, singteh te leh lopa te hing silsial ta a, gamsung no suah ta hi.....
  1. Tangsihkha- hih hun in, lote, zolo simlo te ah, tang kisik thei ta, tangpal te kila thei ta, a tuk hun ong tung ding, a malep hi ta hi...
  1. Khuado kha- hih hun in, an kila ta a(Khamlo te), anlak zawh lian leh khuado ding kithawi hi..
  1. Phalkha- hih hun in, zanglo te leh, gul gei te ah buh ki at ta hi....buhphal ki pho thei ta hi....
  1. Tangkha- hih hun in, eimi pupa ngeina ah, tawlngak nopsak hun a hi a, zehtan ding leh mawhphel hun ahihi....
  1. Nookha/Kaukha hih hun in, Zingdaingo, zingsang tuung in daamlak te ah i pai ciang in, daingo omhi, hih hun in....,singteh te gaw in, keu a, kausan gipgiap khin hi.... gam sung khempeuh kausan khin mang a, singteh te pulh hun hi...
      • Khuado Kha pen kumbei kha hi a, Sialsawm lawm annek pen kumlang simna zongh a hi hi.(Kumkhat simna hilo hi)

Pupa' Kaalsim Dan

Pupa' zehtan

Tanglai in, Nipi nino leh kaalsim (7days a week) cih na omlo a, 'zeh', 'zehtang' cih in na ciam teh uh hi. Hih pen, thupi mahmah ni leh, nunziak thoih a, zehtan ahi hi. Pawl khat te, ni thum sung hi thei a, pawl khat te ni sawm hi a, pawlkhat te, kha khat bit hi a, pawl khat te khathum hi in, pawl khat te, a kum a sim zongh a hi hi. Tua lak ah, a tam penpen leh, mipi' zat pen ahi zeh pen, 'ni sawm zeh' hi hi. Ni kua tawlngak khit zawh teh, a nisawm ni zo to suak in; ni sawm a khen khit ciang in, 'zeh vengta' ci uh hi. Hih pen, mipi' zat kaalsim kaalkhat kici ding hi. Khanglui Pupa' Ngeina leh, Biakpiakna tawh kizui in, Ni leh kha te hunmin na guan uh hi. Biakpiakna leh Aitawi nasepna ah, kizangh hun te tawh na nungta uh a, Siampi te leh, Dawisa, Aitawi, Bumtawi, thuthei te in, hun leh mun leh min tawh tawh kizui na kisem hi. Nipi kaal khat ni sawm pha a Amau ni tek tawh nasp ni hi.
  • Sapini (Tuesday)-ni khat ni
  • Ngapini (Wednesday)-ni nih ni
  • Mupini (Thursday)-ni thum ni
  • Solni (Friday)-ni li ni
  • Gulpini (Saturday)-ni nga ni
  • Sunni (Sunday)-ni guk ni
  • Khani (Monday)-ni sagih ni
  • Zupini ( )ni giat ni
  • Khuaipini ( )ni kua ni
  • Kumpini ( )Nipi ni

Mipi leh Laisiangtho Tapidaw leh Jews, Gregorian, English, International Kaalsimdan, Nikhat ni=Ni sagih lak ah ni masa ni- Sunday
  • Ninihni= Monday
  • Nithumni= Tuesday
  • Nilini= Wednesday
  • Ningani= Thursday
  • Nigukni= Friday
  • Nisagihni=Nipini= Saturday

Tuhun mi pawlkhat te' nipi Kaalsim
  • Nipi -Sunday
  • Pizing -Monday
  • Pithai -Tuesday
  • Nilai -Wednesday
  • Laizing -Thursday
  • Laithai -Friday
  • Nino -Saturday

Zomi Khangthak te' Kaalsim
  • Nipini-Sandeini-Sunday
  • Nipikhawvak-Monday
  • Ninihni- Tuesday
  • Nithumni- Wednesday
  • Nilini- Thursday
  • Ningani- Friday
  • Nigukni- Kiginni-Sanini-Saturday
  • Nipini- Sundayni

ZaSang Nipi Kaalsim dan leh Gregorian week and days
    • Sunni-Sunday
    • Khani-Monday
    • Pani-Tuesday
    • Vani-Wednesday
    • Nuni-Thursday
    • Laini-Friday
    • Zilhni-Saturday
Gn Daniel Mung Hunsim Dan.

  • Taangpi nipi ni = Sunday
  • Sangkah nikhat ni = Monday
  • Sangkah ni nihni = Tuesday
  • Ni laai ni = Wednesday
  • Ni nga ni = Thursday
  • Ki ginni = Friday
  • Nipi ni = Saturday
Bang hang hiam cih leh Laisiangtho leh Ih leitung vanjat dan tawh ki tuak a hih man a hihi.

Tuanpu Pate Sagawh Dan.

PUPATE SAHAWM DAN.

Nopna-Dahna sungah thukhun ngeina zui-in ki-uapin nakhempeuh kiseem hi. Tua thukhun kantanin khengval leh kideihlo hi. Kisam leh zong kideihlo hi. Sanggam abul-adawn kiguang dimdiam hi. Tua zui-in sa hawm uh hi. Aphei tang ding, a liang tang ding, angawng tang ding, cih bangin min gotsa-in nei uh hi. Piakding kilawm khatzong nusia lo uh hi. Sialcingte nangawn sialneel, ci-in atawkuam teng pia uh hi.
Tua tawh kizui-in ama tanhdingaa kisehna mun lian a kipiak keileh bang hang hiam, kapanmun hong kheel hiam, kei hong manuam uh hiding hiam, hong khelbawl hiam, ci-in sittel pah tiuteu hi. Amau dinmun tawh kisai satahn bektawh lungkimse uh hi. Avaal deihlo hi. A hemzawkleh zong lungkimlo uh hi. Thumaan mahmah, cihtak mahmah uh hi.
Amau tanhding sa a piak ciangin, ne pahpah lo-in sittel masa uh hi. A kilawmlo a om ciangin nolhkik uh hi. Tua ahih ciangin Zuhawm-sahawm kidop kul hi. Sasem siam kicial hi. Apazaw-asahzaw cih omsak lo hi. A temha sawipaisak lo hi. Sa semhun ciangin Bangkuapipa leh a tei zawdeuhte in sakuang-umin encik ciat uh hi. Paubanglo dingin hanciam uh hi. Saluang munkhatzong mawkvallo dingin kiseh hi.
Sahawmdan pen hunkhat leh hunkhat munkhat leh munkhat kibanglo hi. Nopna sahawm leh Dahna sahawm kibanglo hi. Mo-sagawh leh thudangte kibang lo hi. Lawm-an neekna-ah Sanggamsa kipia lo hi. Ahih hangin a thusiamte in, Tuibuhsa ci-in Tanupi Tuitaak leh Tanu nihna ahi Sawlla a iikbup hawmsak hi. Bang hang hiam, cihleh Tanute pen kitaang'sapna khempeuhah gamtaang ahihman ahi hi.

Mo-sagawh Sakuangkhen.

Aphei-meibaang.
A iiktawn.
Alianggel [alianggalkah].
Akha phalkhat.
Anungzuui phalkhat.
Adeekguh phalkhat.
Agilpi phalkhat.
Abil langkhat.
Angoi kawnkhat.
Asin sehthumsuah sehkhat.

Mokha-te sahawm.

Thalloh or Sanggamkhatna..........Atel leh a sungkua namkim.
Sunghpipa....................................Atel sungnung leh sungkua namkim.
Tanupi or Tuitaak, or...................A iik leh a sungkua namkim.
Tanu-nauzaw or Sawlla...............Aphuuk leh a sungkua namkim.
Zinkhak, or Sanggam nihna.........Azungzui leh a sungkua namkim.
Vok ahihleh sungkua namkim kipia lo hi. Angoi tumkhat ta kizuisak bek hi.

Mopite Sahawmdan.

Innteek..........................................Aliangbit leh sungkua namkim.
Thalloh..........................................Atel leh sungkua namkim.
Sunghpi.........................................Atel sungnung leh sungkua namkim.
Tanupi...........................................A-iik leh sungkua namkim.
Tanu nihna ...................................Aphuuk leh sungkua namkim. Vok ahih leh angoi tumkhat tek.

GALAIH LEH SAAIHNA SAHAWM NGEINA.

Hihnei: Hihneihna. Ko kiangah sahawmdan namnih om hi. Teizaangtat leh Saizaangtat kici hi. Ko pen Teizaangtat zang kahihman un, namnihin kong gelh hi. Ahizongin nakpi-in kilamdang lua lo hi. Gaal-aihna. Thalloh or Sanggam khatna.....Aphei tumbul.[abultong].
Zinkhak or Sanggam nihna......Aliang khat.
Tuitaak, Tanupi........................Anaak tangli.
Sawlla, Tanu nihna ..................Anaak tangthum.
Sunghpi in.........................................Angawngsa
Pu nihna ..................................Ameizui.
Vaksa in aliang leh a iiksa kipia hi.

Sa-aihna.

Thalloh, Sanggam khatna.........Apheitumbul.
Zinkhak, Sanggam nihna..........Aliang khat.
Tuitaak, Tanupi........................Nak tangli.
Sawlla, Tanu nihna ..................Nak tangthum.
Sunghpi.............................................Angawngsa.
Pu nihna...................................Azungzui, ameizui.
Nuphal......................................Anaak' tangnih.
Vakte pen a liang leh a iik kipai hi. Gaal leh Sa thuah thei a, gan pumnih mah kigo hi. Gaalvakte in, Gaal-aihna saliang saang uh hi. Savakhte in sa-aihna saliang saang uh hi.

Ton-zupinung Sahawmdan tuamtuam.

Thalloh, Sanggam khatna......Aphei khat.
Zinkhak, Sanggamnihna........Aliang khat.
Behsabawl, ...........................Aliang tumbul.
Sunghpi.................................A awmlang.(naaktang-9 bang kipia hi.)
Pute.......................................Ameizui tumnih suahin tumkhat kipia.
Tuitaak, Tanupi.....................Amaugawh saluangkhat tutphah hi. Sialvun namkhat cingding zikkhat kipia hi.
Sawlla, Tanu nihna................Sagualgawh pen innteek pialo-in amau tutphah hi.
Tulpi......................................Azangsa phalkhat leh a pheisa baksagih kipia hi.
Zawl ......................................Sialngawng kipia hi.
Songte,...................................Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.
Lawigawhsa...........................Pusa thoihna bangin kihawm hi.
Lawigawh voknusa................Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.

Ton sahawmdan.

Thallohpa.......................Apheibit.
Zinkhakpa......................Aliangbit.
Behsabawl.....................A zaangsa ngah.
Sunghpipa......................A awmlang nakguh tangkua bang.
Tanupi............................Aphei tumbul. Ama gawh saluangbup tutphah.
Tanu nihna.....................Aliangtong. Sagualgawh tutphah.
Zawl ..............................A ngawng pua.
Pu..................................Ameizui.

Pusa or Innsungpi thoih Sahawmdan.


Bangkuapi, Thallohpa........A liang.
Zinkhak .............................Apheibul.
Tulpipa...............................Aliangkhat, ahuaikhat, akhanuai.
Sabawl................................Azungzui.
Sunghpi..............................Abultong.
Pu in...................................Ameizui. Tanupi leh Anauzaw..........Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.
Tanu thumna......................Aciangkang, azungzui,aphukka,apheisa bakkhat.
Tanu lina............................Aciangkang, azungzui, a-iik tumkhat, apheisa bakkhat.
Nuphal ...............................Azungzui khat.
Sanggam dawnlam ten apheisa semin hawm hi.

Sahawmdan.

Sunghpi...............................Angawngtan.
Pu........................................Ameizui
Beh khatna..........................Aliang khat.
Beh nihna in .......................Abultong.
Beh thumna.........................Azangsa nakguh-3baang.
Beh lina...............................Azaangsa nakguh 2baang.
Tanupi.................................Anaak tangli baang.Akha phalkhat.
Tanu nihna..........................Anaak tangthum baang.
Tanu thumna in ..................Anaak tangnih baang.
Nuphal ...............................Anaak tangnihbaang.
Tulpipa ...............................Aliangbit khat. Akha phalkhat.

Sahawmdan.

Tulpipa............apheibul.
Thallohpa.........a-iiktawn leh aliangbit.akhanuai phalkhat.
Zinkhak............aliangtong.
Sungpi...............abultong.
Pu(Taangpu).....ameizui
Tanupi leh Tanu nauzaw...A deekguh, azungzui, a-iiktawn khat, aliangsa
Tanu thumna leh Lina.......A ciangkang, azungzui, a-iiktawn,aliangsa bakkhat.
Tanu ngana........................Azungzui, a-iik tumkhat,aliangsa bakkhat.

Sihna Hanken Sahawmdan.

Tuitaak, or Tanupi Aphei, anaakguh tangkhat, vakhupeu[ asialin kipia] Anaaktangnih baang, apheisa bakkhat, angawngsa bakkhat, ahuaisa bakkhat, aliangsa bakkhat, asin, agilpi, agilkha,atuap a-ekthup, innlakte siguina aphuukka leh akopsam savaal tuamtuam kipialai hi. Sawlla or Tanu nauzaw. Aliang khat pia hi. Adangte Tanupi tawh kibangsak hi. Tanupi leh Tanu nauzaw in amau saante hawmkik uh hi. Apheisa khennih suah a, ama Thallohpa leh a Tanupi hawmsak hi. Anaakbul nihsuah a, tanu nauzaw pia hi.Thalloh leh Sunghpi. Anaak' nih, apheisa,aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-eekthup, a-iik leh agilkha pia hi. Innlak guina samal(sakeng) apheikhat teelsak hi. Hih a sa saante pen amau bultengmah hawmsak hi. Apheisa bakthum suah a, Tanu-nauzaw, Sunghpi, leh Zinkhak hawmsak hi. Anaakbul pen Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Zinkhak leh Pu saan. Anaak tangnih baang, apheisa, aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-ekthup, a-iik leh agilkha saang hi. Savo kici asialin bakkhat tuak kipialai hi. Amau sante anaakbul nih suahin Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Apheisa thum suahin, Tanu nauzaw, Sunghpi, Zinkhak hawmsak hi.
Sabawlgel saan.Anaak' tanggiat, apheisa, anaakbul nih,aliangsa, angawngsa, ahuai, asungkua namkim saang hi. Tua banah Innlak guina samak phei khattuak kipialai hi. Ahawmkik ciangin, anaak tanggiat tumnih suah a, amau aadingin tangli baang koih hi. Anaakbul nihsuah leuleu a, Tanu nauzaw leh Thalloh hawmsak hi. Thusageel saan.Anaakbul tangnih baang, aliangsa, angawngsa, apheisa , asungkua namkim saangsak hi. Zawl leh Nuphal saan. Anaakbul tangkhatbaang leh asungkua omlai bangbang kipia hi. Khankuang bawlte angawng phalkhat kipia hi. Nautaangte pen angoi tumkhat leh agilpi pia hi. Sungtaa. Aphuuk, angoi, agilpi pia hi. Miguina vokno malkhat pia hi. Simaisa Aphuuk asungkua namkim kipia hi. Khuangtumsa Khuangtumpa leh Daaktumte hawm dingin, anak tangkhat, apheisa bakkhat,angoi, agilpi, atuap kipia hi. Asin kihello hi. Laang'khetsa Apheisavo ki-aat hi. Innteek sa Thalloh siguina ateltawn, zungzui kaikha, aliangkhat,apheimal, ahuai,Atel leh azungzui.
Innlakguina sungpan innteek in, aliangbit,apheikhat,atel sungnung,tang uh hi. Lukhungsa kici, alungphalkhat,amuk,acingsa bakkhat,azel tumkhat,atuap,agilkha,asin, a-ekthup, aleii tumkhat,

Sahawmdan.

Behlamte Thalloh in apheibul. Zinkhak in anaak tangli baang. Sialbawl in anaak tangthum Tulpikai in anaak tangnih Beh ngana in tangnihmah Behgukna anak tangnihmah Tanupawl Tanupi in abul Tanu nihna in aliang deih teelsak. Tanu thumna in aliang teelloh zawkpen Tanu lina in a zaangsa teelsak Tanu ngana in a zaangsa kiteellozaw pen. Tanu nautaang in aphuuksa hawm uh. A iiksa pen khunsa-in kihawm hi. Thallohpanin panto hi. Pu pawl. Pupi in angawng sang hi. Tangpu in ameizui ngah hi. Pu dangte pen ameizui tumtanin hawm hi A kicin keileh ahuai hawmsak hi. Thusa leh Sasem Apheisa aatin pia hi. Sakuangkhiat. A lutang, a-iik, aliang, azaangsakhat, angawng kikoihsak hi. Angoi kawnkhat, asinkakhat, cihbangin kikoihsak hi.
Ei Christian ten Zuhawm-Sahawm pen kinakzat nawnlo hi. Tanu leh Thusa agimdiak agamtaang diakte bek tanh kipia a, adangdangte ngeina zui-in kihawm lo hi. Tanupi leh anihna pen tuibuhsa peuh kipia hi. Christian sungah Beh-thusa leh Veng-thusa in nasep neisimsim hi. Tua ban-ah SDA Pawlpi diakdiak Ganpum zatna tawm hi. Zong kideih khollo maita hi. Zindo nading aa kigo leh innteekmeh ding aa kigo nangawn kibuaipih tamzaw ahihmanin kazang taktak lo hi.
Hih kagelh pen Khang taangthu ciamtehna ding leh Ngeina a kannuam khangnote aading ngimna tawh katheihsunsun hong gelhkhia kahi hi. Tua zong amauzat kammalte katheihtel loh tammahmah ta hi. Ameizu, asumkuul, aciangkang, abul, atong, amal cihkhawng kazakzak hangin bangcih katelloh ngentang ahi hi.

Pusa or Innsungpi thoih sahawmdan

Bangkuapi, Thallohpa... .....A liang.
Zinkhak ............ ......... ........Apheibul.
Tulpipa..... ......... ......... ........Aliangkh at, ahuaikhat, akhanuai.
Sabawl...... ......... ......... ........Azungzui.
Sunghpi..... ......... ......... .......Abultong.
Pu in.......... ......... ......... .......Ameizui.
Tanupi leh Anauzaw..... .....Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.
Tanu thumna...... ......... .......Aciangkan g, azungzui,aphukka,
Zawl ......................................Sialngaw ng kipia hi.
Songte,................................ ...Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.
Lawigawhsa.. ......... ........ .......Pusa thoihna bangin kihawm hi.
Lawigawh voknu sa..... ........ ..Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.

PUPA NGEINA ZUKHOLH

Kawl huzaap Zomi te'n Pawi acih pen India lam Zomi te'n Lawm ci uh hi. Ahih hangin hite pen Zopau hilo hi. Zopau iin Ai kicizaw hi. Mimza ai, taangza ai, asamat ai, BA ai, kici hi. Ahih hangin Lawki-hunlai gal-ai , sa-ai cihpen zupi nungin dawibiak ngeina tawh na kizomlua ahihman, ai cihpen lawkivai-lua kisa kha ding hi.
Zomite in gualzawhna leh matutna khatpeuh a om ciangin kipahtawi uh hi. Kasangnaupan lai-in kapa in lai ka-on simin aktawh hong aihsak tawntung hi. Innkuan iin kilungkim mahmah hi. Kalai onman kei aklu hong nesak hi. Thuneuno abat hangin hanciamnopna hong khangsak hi. Nu leh pa hong pahtawina pen ki-angtanpih mahmah hi. Ka uu pen saben uuk ahih ciangin lailam haatlo hi. Ahih hangin vakhu khat amat pen kapa'n aklui khat tawh aihsak hi. Vakhu pen khuttum-cia phalo hi. A aihna aklui pen innkuanmeh cing hi. Tua bang kipahtawina in lungsim cidamsak hi.

Pute Tuukzuu Kholh

Zomi lawkite in tuuktung masa anpalte zuu in sa uh hi. Puute zuu khol uh hi. Zucil kaimasa pen a puupi suah uh hi. Apuu in la-in mawkneeklo hi. A tute cidamna ding leh mimza tangza lazo ding, sumnu sumpa lamzawhna dingin thupha ngetsak uh hi. Zomi te ngeina-ah numeite in pianna nulehpa vakna ding thu ngahlo hi. Go leh gam kitomsak lo hi. Ahih hangin numei nualam pen kipuapaih tuanlo hi. Naupangte in puute zahtakpiakna leh pahtawina itna lahna ding ngeina hoihmahmah nabawl zel hi. Puute tuukzu-kholh pen numeilam pahtawina ahi hi. Puute leh lamphung kineekzolo cih paunak nei uh hi. Tua pen naupangte in nulam ahi puute pen simmawh loh ding deihna hi. Lungsim sungah ngeina kipmahmah aguansak ahi hi. Puute simmawhte damlo hi. Nuamsa lo hi. cin umsak hi. Gilsung damlote in gau-an la ci'n puute kiangah ankhing vasiim uh hi. A tute tungah khasia leh, napu ngoidok hing bang hang hong hici bawl na hiam? cithei uh hi. Ngoidok cihpen gilnathei cihna ahi hi. Tua ahih ciangin damlohna thu khatpeuh a omleh puute kiang taailoh phamawh ahihmanin puute kizahtak hi. Ki -iit mahmah hi. Thupha ngahna-naak ahi hi.
Tanu-mokhak khempeuh kiciamkholin, a zu-kholhni kibangsak uh hi. Lawki-hunin omkhawlna munah aneek uh zuu hipen hi. Anlim sangin zuu pen thupiseh zaw uh hi.Puute pahtawina la vive sa uh hi.
a. Kei kapuu te sen a kapuu te ningzuu bang khum thei naleng nuampeng phuhsak vang e b. Nuampeng phuhsak vang heisa bang paal thei naleng kapal losak vang e.
a. Bualna ngei nuam bualna ngei nuam e, puvon siangsung bualna ngei nuam e, b. Laamna ngeinuam laamna ngei nuam e, puvon pahtang laamna ngei nuam e.
a. Tualnuam e tualnuam e puute sumtual tualtung tualnuam e b. Gam nuam e gam nuam e pupa gamzang gamnem gamnuam e
a. Pupa gamzang tangzang khat a, tangkhat suan zong simtheihloh piang e b. Tang khat suan zong simtheihloh piang a bangaa sunglawh bang kasam hiam aw.
a. Theisen puvon ngalliam bel aw tusuanmel haihkha na cia. b. Gual sang tongdam neem zaw ding a, aduang mel hoih ding aw e.
Dawhdan saknung leh dawhdan khangnung dimin zubeel kigual hi. Zubeel khat mikhat in tutpih hi. Sak leh khang abul leh adawn kidawngin lasa ziahziah hi. Pasalnote kikhelin alai-ah tawnsak keukeu hi. Khuangtumpan akhuang saankeuhkeuh iin hong tawp ciangin, suai..suai..suai suai cin, a tangtawnpa kai-in zuu teepsak hi. A puute a itmanin tawn(laam) hi ci'n pakta mahmah uh hi. Tuukzuu-akmat ci-in ak khattek namat uh hi.. Pawlkhat in sum mat uh hi. Pawlkhat in gangawh hi. Bang bang kimat taleh tukzu-akmat in sum tua zah hong pia ci uh hi.
Tuhun Christian ten zong hih ngeina paikhia tuanlo hi. Zuu tangin cikhum bawngnawi peuh kikhol hi. Antak bungkhat bungnih vapuak thei hi. Pawlkhat in anlim-tuilim vaneekpih hi. Hih pen puute pahtawina pawi limci mahmah ahi hi.Ei Christian khangthak hunin zong puute pahtawina hunnuam limci-takin kibawl thei lel ding hi.

NAU MIN PHUAK

Nidanglai in naudom(midwife) kineilo hi. Numei nausuakte ki-ompih selo hi. Lokuan naseemlai khawng lukhumtawh tun in hong ciahthei hi. Lukhum mongteep hualin naulai hen hi. Heitang tutang peuhtawh naulai tan hi. Bangmah paulap omse lo hi. Pasian in theihna niamte nakpi takin hong donzaw hin ka-um hi. Unau pasal-4 leh numei-8 kapha uh-a, kum khat leh khagiat simin manmanin kanu nausuak den hi. Nau-suahhun atun ciangin patkhau ciptakin ahual khit ciangin gu alutlohna ding cin, khinking tawh zuut zawsop hi. Nau hong suak petmah hi. naulai pen temngilngolh khat la-in tan hi. Puantawh tunin lawhsungah asial khit ciangin anungzui ngakin baallei ek-awng gei-ah tawlkhat hong tu hi. Anungzui hong paikhia aa, sisan honpitawh hong tolkhia lialua hi. Sisantui teng awngvangah anilkhiat khit ciangin, tu khat la in, phaitamah anungzui(alamh) pen amahman vaphuum lel khong hi.
Naumel kimuh khit ciang a thupipen minvawh ding ahi hi. Zomite in naumin deih peuhpeuh kiphuaklo hi. Pasallam leh numeilam kalhelhin kihawmsak ngiat hi. Khangsuutna in kinei hi. Anu apa in amaudeih bang min pialo hi. Naumin tangte kingak aa, amau deih thukimpih keileh kikhasia hi. Sukte vangphatlai in minngei lua kiphuak ngamlo hi. A phuak omleh, ademin koih ngiau ahihman, minngeih kiphuaklo hi. Naumin tangte ngakna-lamin nipi kalkhat sung bang min neilo iin omthei khong hi.
Naumin phuahni ciangin, naumin tangte in vok, ak aneihsunsun hong kengin kine hi. Bangkua sunga khangham pen in, tuiphihin min-aapna kinei hi.Naumin-phuahna akgawh en in, naungek mavak ding leh mavakloh ding genkhol thei uh hi. Tuiphih apaileh ih nau cidam ding akhansung nuamsa ding hi, ci'n hilhkhol thei hi. Khangluite in naumin aphuah ciangin, abeisa hun-a a puu apate khan kilangsak hi. Vung Dah Ciin acihleh aheh adahte hi, ci'n kimupah hi. Tuang Hau acihleh minuamsate ahi ve, kicithei pah hi.
Nidangin Zomite pen Lia leh Taang tawh buai ngeilo uh hi.Min kilawh phetin numei hiam pasal hiam cih kitel pah hi. Numei-min leh pasal-min sawhpawi ngeilo uh hi. Gentehna in, pasal-min Thang Za Cin ahihleh numei-min ciangin Thang Za Cing ci se hi. Akhiatna kibangin numei leh pasal kikhen sinsen hi. Tua zong pilna thuk mahmah hi. Tun khangthak ten khensatzo lo in email sung khawng-a khuttum nakilah vauvau uh, amau olsa mahmah lel hi.
Lawki ten tuiphih lohin naumin phuaklo hi. Christian ihih buangin biakinn mahah apngiatngiat leng lungkim huai pen hi.
Naumin-phuak ni pen ni-thupi khat ahi hi. Khankhat iin khatvei bek kinei thei hi.Naumin phuakte in khuangleh zam tat iin gamlumnuam lualo hi. Kam kinial nuamlo hi. Naukha lau kici hi. Salu suanni leh naumin-phuahni gamlum kikhaam hi. Naungeek kilatin cina thei hi. Zong sithei hi.

NAUCING GUAI

Khangluite pen lungdam kithukzo petmah hi. Ekciang tung zong kiguai, cih paunak om hi.Ahoih khat asep thuneuno nangawn kipahtawi thei uh hi. Lungdam kikokik ngekngek hi. Ei kiangah childcare center omlo hi. Bangkuapi-nu pen naucingin kizang-a innlak sanggam teng in naukhahon uh hi. Naucingte pen kizahtak mahmah hi. Anlim tuilim amuhsunsun uh amau neektang in ciamsak hamtang hi. Tuk-anlaak mankhit ciangin, naucing guai uh hi. Naucing guaihna pen vok tukli nuai kigo ngeilo hi. Kum khat tawntung nau-anpia, azun a eek kisiak ahihman nakpi iin zahtak hi. Tangngansih leh voksahul kinesak hi. Tua ni ciangin zuu leh sa kidiah pikpeekin kivak beklo iin, khuang leh zam tatin zanhak thei uh hi. Khangluite thukhualna pen guicing mahmah kuitung mahmah hi.

SAZAAM

Japan-galma hunin saneek kisangkhaat mahmah hi. Sa-sai omlo hi. Dangka-tang ngahna haksa lua hi. Akpi khat matkhat in kilei hi. Minvawh khat neilo-in akno khat zong kigongam lo hi. Sumtawng-thoih ahihkeh huanthoih cihkhat in zang hamtang uh hi. Saneekna tawmlua ahihmanin lampi zong uh hi. Inn-4 inn-5 kipawlin banpai-in vok go uh hi. Tua pen sazaam kici hi. Vok pen bangcia go dingcih ciangtan uh hi. Pawlkhat in nekhawm hi. Pawlkhat in a kikimin sehhawm uh hi. Sa khamtakin ne uh ahihman sazaam pen ahihzote ki-eng mahmah hi. Hih kipawlna pen a cithei zawdeuhte aa hi. Meigong daipamte kihel zolo hi.

TUKVAK.

Tanghamkin kici ankung leh kiak kikimin a omlaitak lokhawh kikin mahmah hi. Lo-lel ahihman thacial uh hi. Kialhuntawh kituak sawnsawn hi. Thacialte kivaitut zolo ahihman, tuktun(akhawhsa-tun) ciang kivaakpan hi. Tuktun ciangin thacialte kaikhawm iin zuu leh sa akhamtakin neekpih hi. Thacial-vaak tawh kibangnawnlo hi. Pawibawl banglel ahihman nuamsa mahmah hi.
Hih ngeinate pen dawibiakna tawh kisai hilo hi. Amau-hun tawh kituak nuntak khuasakzia ahi hi. Tua banga kikaihkhopnate pen a kingai tengmah ahi hi. Kikholhna tamleh kingaihna leh kiphawkna zong khangpah hi.

Tuesday 2 August 2011

Tehna/Phacia.


Sauna tehna
tangkhat (tang1)
= 1 inch
zungkhat(zung1)
= 2 centimeter
tuukhat (tuuk1)
= 10 centimeter
zabotan(=zabo)
= tuuk 2
tonghtan(=tong)
= tuuk 4
anglang=(tong2)
= tuuk 8
laamkhat (lam1)
= tongh 5
kantehtan
= lam2
gawldawntan
= 2.2 meter
innkhumtan
= 3 meter
gopitan
= 16 meter
suanglottan(Khuamkhat-tan)
= 105 meter
nikhatlam=(30 miles)
= 45 kilometer

Gihna (leh liatna, golna) tehna
samzangcia/zah
=100 micron
mikcia/zah
= 1/3 mm
thancia/zah
= 1 carat
mimtangcia/zah
= 3 carats
vamtangcia/zah
= 10 carats
vakhutuicia/zah
= 50 grams
valahtuicia/zah
= 90 grams
aktuicia/zah
= 240 grams
khuttumcia/zah
= 1 pound
lutangcia/zah
= 6 kilogram
singhonkhatcia/zah
= 1 tonne

Sauna leh zaina, sahna Tehna khempeuh,ALL CONVERSIONS
samzangcia
= 100 micron
= 1/100 mm
= 0.001 cm
mikcia
= 1/3 mm2
= 0.3 mm2
= 0.003 cm
thancia
= 0.5 cm2
= 1/2 cm2

tangtangcia
= 1 mm2
= 0.1 cm2

mimtangcia
= 2.5 mm2
= 1/4 cm2
= 0.25 cm2
vamtangcia
= 7.5 mm2
= 3/4 cm
= 0.75 cm2
vakhutuicia
= 2 cm2


valahtuicia
= 1 inch2


aktuicia
= 4 cm2
= tang1

tuukcia(tuuktan)
= 10 cm2
= zung5
= khuttumcia
vagikhcia
= 15 cm2


khutphamkhat
= 7.5 cm2


lutangcia
= 30 cm2


lawhpicia
= 0.7 m2


lawhkhukpicia
= 0.7 m2


lawhbeucia
= 50 cm2


bemtacia
= 1 m2
 =buukneu-cia

bempicia
= 1.2 m2


tungtuncia
= 2.7 m2


innmuncia
= 300 m2


buukcia
= 3 m2


huancia = 30 m2    
lociingcia
= 2 acres


tangzaleicia
= 5.5 hectares2


lozaucia
= 50 hectares2
= kuampikhatcia

huanpicia
= 3,000 hectares2


khopicia
= 150,000 hectares2
=khuapi ukna zainacia

khencia (gamkhem)
= 750,000 hectares2
= gamkhen(district)cia

gamkecia (gamke)
= 7,500,000 km2
= gamke(state)cia

gamcia (gamkhat)
= 75,000,000 km2
= gam(country)cia

gambikcia (continent)
= (continental-wide)


leitungcia (the Earth)
= (wold-wide)


chimpicia (universe)
= (solarsystem-wide)

Friday 22 July 2011

Thu Hilhna.

  1. Huih mut bangin suk hoi to hoi doi doi lo ding. Sia Hau Go
  2. I ki pil sak keileh ahaisa a piang hi hang. Job Thawngno
  3.  mi'n i hihna hong genleh phamawh sakloh ding i hihna mah hiven, i hih lohna hong gen uhleh zong phamawh sakloh ding i hihlohna hiven.Rev. Dr. J.M. Paupu
  4. Nuntakna ding tui i kisap mah bangin suahtakna adingin zong Jesuhkisam hihang. Sia Billy Kim
  5. Jesuh i manggilh nini kiamlam a manawh ki hi pah hi. Sia Cin Za Suan
  6.  Nu le pa khut lum sungah thupha om hi. Sia Do Khup
  7. Pianna tuun le zua in tate ading gelna anei keizong Pasian in ngimna neih a hong piansak ahihi. Thang Thawn Tuang Zomi Angvaan
  8.  Zomite a pil zo taktak lo minam himawk hang. Job Thawngno
  9.  Zomite' ki pumkhat theihlohdan pen ankhing lomkhom theihloh bang hi. Dr. Pum Za Thang
  10.  Tombing Khangkhat nuntak leltak mi i panpih thei zahzah lungdamtak, haza hetlo in panpih ni, tawsawn ni, sangpi tungsak ni, ei supna omlo hi. I huhna hangin mikhat in a noptuam leh lungdam huai hi. Dr. Hau Za Cin,Phuitongliim
  11.  Hong kitel khilhleh na tampi sem na hih man hi. Hong ki mawhsak leh mite pahtak khat hiteh. GSPau
  12. Kipawlna phuatding haksa keiveh aw! a picin dingleh atawntun ding hiveh aw a ollo! Pu Pau Za Mung
  13.  Tungtham puatham kizep kineih khemna te paiikhia ni hiten mai zumna ongguan hi.Gn Danielmung 
  14. Den teh, zing teh, thai ciangh,mai lamhun ah na cih leh kal ( suan ) khat a zekai na hihlam kiphawk inh, Gn Danielmung.
  15.  Thu hoih lo kammal hoihlo te mang ngilh ngei kei inh tua hi leh mai lamhun ah na jangkha kei ding hi, Gn Danielmung.
  16. Mipil khat inh leitungah a zaknop pen leh a khumpen kammal inh ii lam et loh laitak-a ii minno tawh hongki sap lekpen mah kilungdam pen hi ci hi.
  17. Naupang khat inh papi khat a tate mintawh sam gakgak lo ding hi.
  18. Minno tawh kisam cita zongin a minmal mangmang lianga ngelsap luat pen amintap ten a mauphuahmah zanuam zaw ding uh hi.